Toàn tỉnh hiện có 14 nhà văn hóa dân tộc tại 11 huyện, thành phố. Bên cạnh những nhà văn hóa dân tộc phát huy được hiệu quả hoạt động, vẫn còn những nhà văn hóa có tần suất sử dụng rất ít hoặc sử dụng chưa đúng với mục đích. Nguyên nhân chính là do các nhà văn hóa này đã xuống cấp, chưa được đầu tư kịp thời.
Nhà văn hóa dân tộc Chơro xã Túc Trưng (H.Định Quán) - điểm sáng trong phát huy thiết chế văn hóa cơ sở (Ảnh: Văn Truyên)
Điểm đến sinh hoạt cộng đồng
Phó chủ tịch HĐND xã Túc Trưng (H.Định Quán) Điểu Hoàng cho biết, Nhà văn hóa Chơro ở Túc Trưng nhiều năm nay trở thành điểm đến không chỉ của đồng bào mà cả du khách gần xa. Đặc biệt, vào các dịp lễ, tết, hay dịp cúng lúa mới đồng bào Chơro nơi đây tổ chức những lễ hội Sayangva thu hút đông đảo người dân tham gia. Các hoạt động lễ hội này được xem là tiềm năng, lợi thế quan trọng để địa phương phát triển thành những điểm tham quan, du lịch hấp dẫn.
Đầu năm 2020, đồng bào Mường ấp Tân Lập, xã Phú Túc, vui mừng, phấn khởi khi Nhà văn hóa dân tộc Mường đã xây dựng hoàn thiện sau thời gian xây dựng khá lâu. Tổ trưởng tổ Hợp tác rượu cần ấp Tân Lập Quách Thị Hồng Nguyệt cho biết, mặc dù nhà văn hóa dân tộc đã hoàn thành từ đầu năm 2020 nhưng do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên UBND xã chưa tổ chức khai trương. Tuy nhiên, trong nhà văn hóa đã trưng bày đầy đủ các hiện vật của đồng bào Mường, trang thiết bị, tủ sách…
TP.Long Khánh có trên 171 ngàn người thì có đến trên 16 ngàn người thuộc 12 dân tộc thiểu số sinh sống. Trong đó, dân tộc thiểu số bản địa là dân tộc Chơro chiếm trên 3,3 người và dân tộc Hoa có trên 9,1 ngàn người. Trưởng phòng Dân tộc TP.Long Khánh Đặng Thanh Hiếu cho hay, thời gian qua, Long Khánh làm rất tốt việc bảo tồn văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn. Nhiều lễ hội của đồng bào được khôi phục, tạo niềm tin cho đồng bào vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý và điều hành của chính quyền.
“Hàng năm, chúng tôi huy động nhiều nguồn lực của các tổ chức, cá nhân cho việc bảo tồn, các lễ hội trọng điểm như: Lễ hội SaYangva (mừng Lúa mới), Sayangbri (cúng thần Rừng) dân tộc Chơro; Tả Tài Phản (dân tộc Hoa), Tết Chol Chnam Thmay, Lễ Sendontal, Ok Om Bok (dân tộc Khmer)... Đặc biệt, thành phố đã dành nhiều kinh phí trang bị cồng chiêng, trang phục và dạy cho thanh niên dân tộc Chơro học đánh cồng chiêng. Sau thời gian được chính quyền các cấp chủ trì phục hồi, đứng ra tổ chức lễ hội đến nay các dân tộc trên địa bàn đều được bàn giao tự tổ chức lễ hội, chính quyền chỉ đứng vai trò hỗ trợ” - ông Hiếu chia sẻ.
Nhiều nhà văn hóa xuống cấp
H.Long Thành là địa phương có 3 nhà văn hóa dân tộc: Chơro (xã Phước Bình), Chăm (xã Bình Sơn) và S’tiêng (xã Tân Hiệp) qua thời gian sử dụng hiện đang bị xuống cấp nghiêm trọng. Theo đó, hệ thống phần tường rào ở các nhà văn hóa đã bị bong tróc sơn, hệ thống trò chơi thiếu nhi bị hư hỏng nặng; các phòng chức năng thấm dột nặng, Hệ thống quạt, đèn trang trí trong khuôn viên đã hư hỏng, sân bóng đá, bóng chuyền phía sau không có cổng ra vào.
Nhà văn hóa dân tộc Chăm ở ấp 6, xã Bình Sơn được xây dựng và đưa vào sử dụng từ năm 2013 với tổng kinh phí gần 4 tỷ đồng. Chi hội trưởng Chi hội phụ nữ ấp 6 xã Bình Sơn Mari Ah Kim Loan cho biết, nhà văn hóa Chăm thường xuyên đóng cửa, rất ít người dân đến đây sinh hoạt. Mặc dù được dựng tại vị trí thoáng mát, trong không gian rộng hơn 5 ngàn m2 nhưng bên trong nhà văn hóa thiếu rất nhiều trang thiết bị. Các hiện vật truyền thống của đồng bào Chăm trưng bày từ lâu đã xuống cấp, hư hỏng. Trong nhà chỉ có vài bộ bàn ghế, một tủ sách nhỏ vài chục cuốn đã cũ. Tất cả đều đã phủ kín bụi.
Tình trạng xuống cấp tại Nhà văn hóa dân tộc Chơro (xã Phước Bình, H.Long Thành) cũng diễn ra tương tự. Theo các thành viên của ban quản lý, các vật dụng truyền thống trưng bày trong nhà văn hóa dân tộc đã xuống cấp. Hệ thống tường rào, tường nhà đã bong tróc sơn, thấm dột phần mái. Những thiết bị lắp đặt cho trẻ em vui chơi hiện không còn sử dụng được. Nhà văn hóa chỉ tổ chức hoạt động vào các dịp lễ, Tết, giao lưu văn văn nghệ hay tặng quà cho các em thiếu nhi và đồng bào khó khăn.
Không riêng ở H.Long Thành, tại H.Tân Phú, Nhà văn hóa các dân tộc xã Tà Lài được đầu tư khang trang từ hệ thống trang thiết bị đến phòng đọc sách, phòng trưng bày các hiện vật… nhưng vẫn chưa phát huy công năng sử dụng. Nhà văn hóa vẫn thường xuyên đóng cửa, chỉ mở những lúc hội họp, rất ít có các hoạt động văn hóa, văn nghệ để có thể thu hút người dân tham gia. Trẻ em muốn vui chơi, giải trí thường phải tìm đến các khu đất trống gần nhà hoặc theo cha mẹ lên nương rẫy.
Hòa Bình