Nếu như trước đây, các vụ lừa đảo qua mạng xã hội (Zalo, Facebook...) chủ yếu là thủ đoạn làm quen, dụ chuyển tiền mới gửi quà; giả người thân, người quen nhờ chuyển tiền hoặc giả cơ quan tố tụng gọi điện đe dọa liên quan đến các vụ án để yêu cầu gửi tiền... thì hiện nay, hình thức lừa đảo tinh vi hơn, với nhiều “kịch bản” hoàn hảo hơn.
Nhân viên một ngân hàng thương mại ở TP.Biên Hòa hướng dẫn người dân cách đảm bảo an toàn khi giao dịch trực tuyến
Những tình huống không ngờ
Có thể nói rằng, hình thức giao dịch ngân hàng trực tuyến đang góp phần thay đổi dần thói quen mua sắm, tiêu dùng của người dân. Bên cạnh những tiện ích mang lại, giao dịch ngân hàng trực tuyến cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Một số đối tượng lợi dụng sự sơ hở, mất cảnh giác của người dùng để thực hiện hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản với nhiều chiêu thức tinh vi.
Cụ thể như trường hợp của chị Ph. (ngụ P.Tân Phong, TP.Biên Hòa), chuyên săn hàng giá rẻ để bán qua Facebook, vừa mất gần 10 triệu đồng khi bán hàng qua mạng.
Chị Ph. kể, vào tháng 4-2020, tài khoản Facebook tên Nguyen liên hệ với chị đặt mua hàng túi xách, nước hoa, giày dép… trị giá hơn 5 triệu đồng. Do những món hàng này có giá trị cao nên chị Ph. yêu cầu khách chuyển khoản trước rồi mới giao hàng. Khi nhận tin nhắn báo tài khoản đã nhận được tiền, chị Ph. vội vàng chuyển hàng cho khách mà không biết mình đã bị lừa vì khách chuyển tiền thiếu tới 3 con số không ở đằng sau số tiền cần gửi.
Cụ thể, món hàng có giá trị 5,5 triệu đồng (năm triệu năm trăm ngàn đồng) thì người mua chỉ chuyển 5,5 ngàn đồng (năm ngàn năm trăm đồng).Tuy nhiên, khi chị phát hiện ra sự việc thì hàng đã được chuyển đến tay người nhận.
Khi rà soát lại những người đã từng mua hàng, chị Ph. phát hiện, trước đó cũng có một vài tài khoản Facebook cũng mua hàng của chị và thao tác giao dịch giống với tài khoản Nguyen. Tài khoản này cũng mua khá nhiều hàng và khi chuyển khoản đều thiếu 3 số 0 đằng sau số tiền cần gửi. Cộng 2 đơn hàng chị Ph. thiệt hại gần 10 triệu đồng. Khi liên hệ với đơn vị giao hàng, chị Ph. mới biết các đơn hàng đối tượng lừa đều ghi địa chỉ một đằng và nhận hàng ở một nẻo nên khó xác định địa chỉ thật của đối tượng.
Chị Ph. cho biết, hiện đang nhờ phía ngân hàng hỗ trợ sao kê các giao dịch của những tháng trước đó, nếu nhận thấy mức thiệt hại quá lớn, chị sẽ nhờ pháp luật can thiệp.
Một trong những chiêu lừa khá phổ biến trong giao dịch ngân hàng trực tuyến hiện nay đó là kẻ xấu lừa nạn nhân truy cập vào các website có giao diện giống hệt các website của ngân hàng để đánh cắp mã OTP và chiếm đoạt tiền trong tài khoản. Tuy nhiên, để lừa được khách hàng, kẻ gian đã nghĩ ra tình huống mà ít ai ngờ tới.
Mới đây, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh đã khởi tố vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua việc mua bán hàng trên MXH. Theo điều tra của công an vào tháng 2-2020, ông N.L.T.T. (ngụ P.Trảng Dài, TP.Biên Hòa) có đăng bán một chiếc xe ô tô hiệu Ford Ecosport trên một trang web chuyên rao bán ô tô. Ngày 21-2, một người xưng tên là Long nhắn qua MXH Zalo để hỏi mua chiếc xe của ông T.
Sau khi hai bên trao đổi qua lại và thống nhất giá cả thì đối tượng yêu cầu ông T. cung cấp số tài khoản ngân hàng để chuyển tiền đặt cọc xe. Ngay lập tức, đối tượng này nhắn cho ông T. đã gửi số tiền đặt cọc là 4.293 USD; đồng thời yêu cầu ông T. truy cập vào một địa chỉ website được người này nhắn qua Zalo để chuyển đổi từ USD sang tiền Việt Nam.
Ông T. đã truy cập vào website này và làm theo hướng dẫn của đối tượng, thậm chí cung cấp cả mã OTP. Ngay sau đó ít phút, ông T. “tá hỏa” khi liên tục nhận được tin nhắn từ ngân hàng thông báo trừ tiền trong tài khoản. Cụ thể, tổng đài của ngân hàng thông báo 10 tin nhắn đã trừ tổng số tiền 499 triệu đồng trong tài khoản.
Liên tục cảnh báo lừa đảo
Từ đầu năm 2020 đến nay, Bộ Công an và Bộ Thông tin - truyền thông liên tục đưa ra khuyến cáo người dân nâng cao cảnh giác, không chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân cho người lạ qua điện thoại, nhất là mật khẩu truy cập, mã OTP trong giao dịch ngân hàng trực tuyến.
Lý giải cho nguyên nhân dễ dàng “sập bẫy” lừa của tội phạm mạng qua giao dịch ngân hàng trực tuyến, Phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh Đồng Nai Phạm Quốc Bảo cho biết, hiện nay cùng với sự phát triển nhanh chóng của các dịch vụ ngân hàng hiện đại, các hình thức lừa đảo, tội phạm công nghệ cao cũng có xu hướng gia tăng cả về số lượng và hình thức.
Ngoài cách thức tấn công qua phát tán mã độc, đường link qua email để khách hàng tiết lộ user (tên người sử dụng), mật khẩu, mã thẻ, từ đó chiếm đoạt tài sản trong tài khoản của khách hàng, các đối tượng tội phạm áp dụng “chiêu” mới lợi dụng việc khách hàng vào mạng Wi-Fi công cộng để chiếm dụng thông tin mật khẩu giao dịch hoặc cài phần mềm mã độc đến thiết bị di động của khách hàng để đánh cắp thông tin.
Trong khi đó, không ít khách hàng còn chưa quen các thao tác của giao dịch ngân hàng trực tuyến; chưa chú trọng trong bảo mật thông tin cá nhân như: mật khẩu, mã số OTP... nên rất dễ dàng rơi vào “bẫy lừa” của tội phạm công nghệ cao.
Trước diễn biến phức tạp của tội phạm công nghệ cao, để hạn chế rủi ro, đảm bảo quyền lợi cho chủ tài khoản khi giao dịch ngân hàng trực tuyến, ông Phạm Quốc Bảo yêu cầu các ngân hàng phải chú trọng triển khai các giải pháp như: xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin đáp ứng các yêu cầu bảo mật, xây dựng đội ngũ nhân viên có kỹ năng, nghiệp vụ, trình độ công nghệ để xử lý các rủi ro, phát hiện kịp thời, tố giác tội phạm…
Ngoài ra, theo ông Bảo, cũng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ba bên gồm ngân hàng, khách hàng và các cơ quan quản lý (ngành Công an và Thông tin - truyền thông) trong phòng, chống tội phạm công nghệ cao và xử lý các sự cố.
Nhật Huy - Hà Giang
