Rác thải điện tử đang được thải ra chủ yếu từ các hộ gia đình, văn phòng và hầu hết được các vựa ve chai thu gom. Việc xử lý không đúng cách loại rác đặc biệt này sẽ gây những ảnh hưởng xấu đến môi trường.
Rác thải điện tử đang là mối đe dọa đối với môi trường (Ảnh: TL)
Khó thu hồi
Các thiết bị điện tử là món đồ không thể thiếu trong các hộ gia đình. Đó là các thiết bị điện - điện tử không còn sử dụng như màn hình ti vi, máy tính, máy in, máy fax, điện thoại di động, máy tính bảng, máy ảnh, các loại pin, linh kiện liên quan công nghệ thông tin...
Với những mặt hàng điện tử còn tương đối mới, có thể sử dụng tốt, người dân thường bán cho những người chuyên thu mua đồ điện tử. Các cửa hàng mua đồ điện tử cũ thường tân trang lại cho mới rồi bán; hoặc tháo rời để lấy linh kiện dùng cho việc sửa chữa, lắp ráp các thiết bị điện tử.
Năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 16/2015/QĐ-TTg quy định về thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ. Quyết định này quy định rõ trách nhiệm của nhà sản xuất phải tổ chức thu hồi sản phẩm thải bỏ đã bán ra thị trường Việt Nam, qua các điểm thu hồi, sau đó xử lý hoặc xuất khẩu ra nước ngoài để xử lý.
Đến năm 2017, Bộ TN-MT đã ban hành Thông tư số 34/2017/TT-BTNMT quy định chi tiết Khoản 13 Điều 5 và Khoản 1 Điều 9 của Quyết định số 16/2015/QĐ-TTg. Theo đó, nhà sản xuất phải tổ chức thu hồi sản phẩm thải bỏ do mình đã bán ra thị trường Việt Nam, thiết lập điểm hoặc hệ thống các điểm thu hồi sản phẩm thải bỏ.
Các điểm thu hồi thiết bị thải bỏ phải ghi rõ, chẳng hạn điểm thu hồi pin thải bỏ, điểm thu hồi ắc quy thải bỏ, điểm thu hồi thiết bị điện, điện tử thải… Tuy nhiên, phần lớn người dân không biết hoặc không để ý đến quy định này. Thậm chí, nếu muốn thì cũng không biết các điểm thu hồi ở đâu để đem đến. Mặt khác, việc bán rác thải điện tử cho những người thu gom ve chai vẫn là thuận tiện nhất.
Rác thải điện tử ở các vựa ve chai thường được tháo rời để lấy các linh kiện đồng, sắt để cân ký bán. Những phần còn lại không có giá trị thường được đốt bỏ hoặc làm rác phế thải.
Nguy hại cho môi trường
Theo thống kê của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), trong rác thải điện tử có chứa hơn 1 ngàn hợp chất khác nhau, chủ yếu là thành phần kim loại nặng, kim loại quý… trong đó có chứa nhiều chất độc hại gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Việc các vựa ve chai tự tháo gỡ những bộ phận bên trong để lấy đồng, sắt vô tình đã làm các chất độc hại bám vào đất và tích tụ dần, thẩm thấu vào nguồn nước ngầm. Hành động này cũng vô tình gây hại cho môi trường. Các chất độc có trong đồ điện tử cũ khi bị phát tán ra môi trường sẽ khó có thể nhận biết nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe con người như: bệnh ung thư, bệnh về đường hô hấp, bệnh tim mạch…
Trong khi đó, lượng rác thải điện tử lại không ngừng tăng mỗi năm. Theo thống kê của Cục Kiểm soát ô nhiễm (Bộ TN-MT), năm 2014 tổng lượng chất thải điện tử ở Việt Nam là 60 ngàn tấn, đến năm 2016, con số này là 90 ngàn tấn và năm 2018 tăng lên 116 ngàn tấn. Những đồ điện tử tiêu dùng như ti vi, máy tính, thiết bị ngoại vi, thiết bị âm thanh, điện thoại… chiếm 2% trong tổng số toàn bộ rác thải hiện nay.
Theo báo cáo của Viện Khoa học và công nghệ môi trường, Trường đại học Bách khoa Hà Nội, lượng chất thải điện tử ở Việt Nam mỗi năm tăng khoảng 100 ngàn tấn, chủ yếu phát sinh từ hộ gia đình (đồ gia dụng điện tử), văn phòng (máy tính, máy photocopy, máy fax...). Ngoài ra, các bộ sản phẩm điện tử lỗi và các thiết bị thải được nhập khẩu bất hợp pháp cũng “đóng góp” vào số rác thải điện tử này.
Hoàng Giang
