Thời gian qua, việc khai thác nước dưới mặt đất (nước ngầm) đã vượt mức an toàn tại nhiều địa phương của Đồng Nai. Từ đầu năm 2017, UBND tỉnh đã có chủ trương ngưng khai thác nước ngầm, đặc biệt là cho mục đích sản xuất công nghiệp tại những khu vực đã có nguồn nước máy hoặc nước mặt thay thế.
Tỉnh cũng đã triển khai hàng loạt giải pháp nhằm hạn chế khai thác nước ngầm nhưng vẫn đảm bảo nguồn nước sạch cung cấp cho sinh hoạt và sản xuất, đặc biệt là ở vùng nông thôn.
Nông dân ở huyện Xuân Lộc khoan giếng phục vụ sản xuất trong mùa khô
Lo cạn nước ngầm
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường, trữ lượng khai thác tiềm năng nước ngầm trên địa bàn tỉnh đạt gần 6 triệu m3/ngày; trữ lượng khai thác an toàn (40% trữ lượng tiềm năng) là hơn 2 triệu m3/ngày. Hiện nay, mỗi ngày, trên địa bàn tỉnh khai thác, sử dụng gần 1,4 triệu m3 nước ngầm/ngày, chưa vượt mức khai thác an toàn.
Theo Phó giám đốc Sở TN-MT Nguyễn Ngọc Hưng, xét riêng từng địa bàn, hiện đã có 4 địa phương khai thác nước ngầm vượt mức an toàn gồm: TP.Biên Hòa và TP.Long Khánh; huyện Nhơn Trạch; Long Thành. Mục đích khai thác nước ngầm hiện chủ yếu vẫn phục vụ cho mục đích sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp và một phần cho sản xuất công nghiệp.
UBND tỉnh Đồng Nai đã có chủ trương hạn chế hoặc ngưng khai thác nước ngầm, đặc biệt là cho mục đích sản xuất công nghiệp tại những khu vực đã có nguồn nước máy hoặc nước mặt thay thế. Tuy nhiên, tình trạng sử dụng nước ngầm phục vụ sinh hoạt và sản xuất vẫn tồn tại khá phổ biến. “Tính riêng tại huyện Nhơn Trạch việc khai thác nước ngầm đang đáp ứng gần 83% nhu cầu sử dụng nước trên địa bàn”- ông Hưng nói.
Hàng năm mỗi khi vào cao điểm mùa khô, nông dân lại đua nhau khoan giếng để có nước sinh hoạt và chống hạn vì sản xuất nông nghiệp trên địa bàn Đồng Nai đang bị lệ thuộc rất lớn vào nguồn nước ngầm. Ông Lê Ngọc Chánh, nông dân trồng lúa tại xã Xuân Thọ (H.Xuân Lộc) nhận xét, vài năm trước, mỗi nhà vườn nông dân chỉ cần khoan từ 1-2 giếng khoan là đáp ứng nhu cầu sản xuất vì nguồn nước khoan vẫn khá dồi dào. Nhưng hiện đa số các nhà vườn phải khoan 3-4 giếng, các giếng khoan cũng ngày càng sâu hơn vẫn không đủ nước vào mùa khô. Hiện nay, nhiều vùng sản xuất nông nghiệp gặp khó khăn do nguồn nước ngầm đang dần cạn kiệt. Trong đó, ngay cả những cánh đồng sản xuất có nguồn nước thủy lợi, nông dân vẫn khoan giếng vào mùa khô hạn.
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các công trình thủy lợi của tỉnh chỉ mới đáp ứng được hơn 10% trên tổng diện tích cây trồng và chủ yếu phục vụ cho các vùng sản xuất cây hàng năm, đặc biệt là các cánh đồng lúa. Cụ thể, tổng diện tích cây lâu năm trên địa bàn tỉnh với gần 170 ngàn ha phần lớn sử dụng nguồn nước trời, giếng đào, giếng khoan để tưới. Như vậy, sản xuất cây trồng của tỉnh đang bị lệ thuộc rất lớn vào nguồn nước trời, nước ngầm để sản xuất.
Hạn chế sử dụng nước ngầm
Nhằm hạn chế sử dụng nguồn nước ngầm, những năm gần đây, Đồng Nai đã đầu tư xây dựng, lắp đặt mới hàng chục công trình cung cấp nước với hàng trăm km đường ống để cung cấp nước sạch đến cho người dân, đặc biệt là những vùng nông thôn. Kết quả, toàn tỉnh hiện có 93 công trình cấp nước sạch, tập trung ở các vùng nông thôn của các huyện Tân Phú, Định Quán, Xuân Lộc, Trảng Bom, Vĩnh Cửu, Thống Nhất và TP.Long Khánh với công suất thiết kế cung cấp đủ cho khoảng 380 ngàn dân. Mục tiêu phấn đấu của tỉnh là đến cuối năm 2020, 100% các hộ dân nông thôn đều được sử dụng nước sạch.
Tỉnh cũng rất quan tâm đầu tư các dự án thủy lợi phục vụ sản xuất. Hiện trên địa bàn tỉnh có 130 công trình thủy lợi đang hoạt động gồm các hồ, đập dâng, trạm bơm tạo nguồn, ngăn mặn, tiêu thoát lũ. Hệ thống thủy lợi đã cơ bản phục vụ cấp nước cho gần 21 ngàn ha đất sản xuất nông nghiệp; cấp nước phục vụ công nghiệp và sinh hoạt là hơn 55.900 m3/ngày, ngăn mặn và lũ gần 9,6 ngàn ha. Trong năm 2020, UBND tỉnh tiếp tục dành nguồn vốn hơn 400 tỷ đồng để đầu tư cho 12 công trình thủy lợi lớn, ưu tiên cho các dự án nạo vét kênh mương, suối, rạch, xây dựng mới các hồ chứa nước.
Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Huỳnh Thành Vinh: “Đồng Nai cũng đi đầu trong cả nước trong việc nhân rộng mô hình tưới nước tiết kiệm. Hiện toàn tỉnh có khoảng 56 ngàn ha diện tích cây trồng đã được ứng dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm. Đây cũng là một trong những giải pháp hữu hiệu nhằm tiết kiệm nước trong sản xuất nông nghiệp”.
Phan Anh
