Xây dựng các vùng sản xuất nông nghiệp tập trung, chuyên canh nhằm thúc đẩy liên kết sản xuất theo chuỗi, tạo ra sản phẩm hàng hóa lớn, có giá trị kinh tế cao là mục tiêu Đồng Nai hướng tới. Tỉnh cũng đã hình thành được những vùng chuyên canh lớn cho các mặt hàng nông sản chủ lực.
Nông dân thu hoạch chôm chôm tại vùng chuyên canh chôm chôm tại xã Bình Lộc (TP. Long Khánh). Ảnh: Nam Vũ
Tuy nhiên, thực chất đa số các vùng chuyên canh sản xuất lớn của Đồng Nai mới chỉ đạt về mặt diện tích, quy mô nhưng chưa thật sự đạt những tiêu chí căn cơ của sản xuất lớn là chuẩn hóa từ quy trình sản xuất đến xây dựng chuỗi liên kết.
Chưa thoát sản xuất nhỏ lẻ
Mục tiêu hình thành những vùng chuyên canh cây trồng quy mô lớn nhằm chuẩn hóa về quy trình sản xuất đảm bảo cả về sản lượng và chất lượng đáp ứng tốt yêu cầu ngày càng cao của thị trường, đặc biệt là thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên thực tế, sản xuất ở nhiều vùng chuyên canh của Đồng Nai vẫn theo hướng tự phát, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún.
Xã Bình Lộc (TP. Long Khánh) nổi tiếng khi sớm hình thành được vùng chuyên canh cây chôm chôm. Đây cũng là địa phương đầu tiên của Đồng Nai được cấp chứng nhận sản xuất chôm chôm theo quy trình VietGAP. Nhưng xét về chất, vùng chuyên canh chôm chôm Bình Lộc vẫn chưa đạt tiêu chuẩn. Ông Phùng Thanh Tâm, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp, dịch vụ, thương mại Bình Lộc Nguyễn Văn Hải cho biết, chôm chôm nhãn và chôm chôm Java là đặc sản lâu đời của vùng đất này với quy mô cả ngàn ha. Giai đoạn trước, từng có đơn hàng xuất khẩu trái chôm chôm Java đi Pháp và có doanh nghiệp đặt bao tiêu trái chôm chôm của nông dân với sản lượng lớn để xuất khẩu. Nhưng vùng chuyên canh này lại không đáp ứng được yêu cầu chỉ trồng thuần giống chôm chôm Java. “Nông dân vẫn mạnh ai nấy làm và chuyển đổi vì chưa thực sự liên kết lại với nhau để xây dựng được vùng chuyên canh cung cấp cho thị trường xuất khẩu khó tính nhưng giàu tiềm năng trên. Theo đó, trái chôm chôm đặc sản này vẫn trong vòng luẩn quẩn mua đứt bán đoạn cho thương lái với đầu ra còn nhiều bấp bênh” - ông Tâm nói.
Nói về điểm yếu của trái cây Việt khi tham gia thị trường xuất khẩu, ông Thế Lãm, Giám đốc điều hành Công ty TNHH tư vấn xuất nhập khẩu và xúc tiến thương mại Toàn Cầu (quận 1, TP.Hồ Chí Minh) nhận xét, hạn chế lớn nhất là cả chất lượng và sản lượng trái cây của Việt Nam đều chưa đạt yêu cầu. Ví dụ trong một lô hàng xuất khẩu thanh long, khi đơn vị mua hàng lấy ngẫu nhiên khoảng 20 trái thanh long để kiểm tra chất lượng, chênh lệch giữa các trái này là rất lớn từ màu sắc, kích cỡ cho đến độ ngọt… nên bị đánh giá thấp. Theo ông Lãm: “Nguyên nhân trái thanh long không đạt yêu cầu của doanh nghiệp xuất khẩu là do nông dân chưa theo cùng 1 quy trình chuẩn trong sản xuất mà còn dựa quá nhiều vào kinh nghiệm riêng của bản thân”.
Yếu về chuỗi liên kết
Nông dân thu hoạch xoài tại vùng chuyên canh cây điều thuộc xã An Viễn, huyện Trảng Bom. Ảnh: Nam Vũ
Nhiều vùng chuyên canh cây trồng của Đồng Nai chưa phát huy được hiệu quả, nông dân vẫn mỗi người làm một kiểu do chưa xây dựng được chuỗi liên kết bền vững, có doanh nghiệp tham gia bao tiêu sản phẩm. Đây cũng là nguyên nhân khiến nhiều vùng chuyên canh lớn của Đồng Nai chưa hình thành được quy mô sản xuất hàng hóa lớn, đạt chuẩn xuất khẩu vào những thị trường khó tính.
Ông Võ Quan Huy, Giám đốc Công ty TNHH Huy Long An - Mỹ Bình (tỉnh Long An), doanh nghiệp đang đầu tư vào vùng chuyên canh chuối xuất khẩu ở H.Trảng Bom khuyến cáo, trong giai đoạn hội nhập hiện nay, nông dân muốn có đầu ra bền vững, nông sản đạt chuẩn xuất khẩu phải tham gia vào chuỗi liên kết. Trong đó, yêu cầu quan trọng nhất là nông dân phải thay đổi tư duy sản xuất, làm theo tiêu chuẩn của doanh nghiệp đưa ra thì lúc nào cũng bán được hàng.
Ông Thế Lãm, Giám đốc điều hành Công ty TNHH tư vấn xuất nhập khẩu và xúc tiến thương mại Toàn Cầu góp ý thêm, liên kết giữa nông dân, HTX và doanh nghiệp vẫn khó hình thành hoặc xây dựng được cũng dễ dàng đổ vỡ vì mỗi bên chỉ nghĩ đến lợi ích của mình. Cụ thể, nông dân thì muốn bán được tất cả nông sản họ làm ra. Doanh nghiệp thì chỉ muốn mua những sản phẩm họ bán hoặc xuất khẩu được. Để trái cây Việt Nam có đầu ra bền vững, bán được với giá trị cao, cả doanh nghiệp và nông dân đều phải nghĩ đến lợi ích chung, cùng chung tay tổ chức được những chuỗi liên kết mạnh, khép kín từ nông trại đến tận bàn ăn của khách hàng.
Nam Vũ
Hiện tổng diện tích cây lâu năm trên địa bàn tỉnh đạt gần 170 ngàn ha. Đồng Nai cũng đã hình thành được 25 vùng cây trồng chủ lực với hơn 50 ngàn hécta như: tiêu, ca cao, xoài, bưởi, sầu riêng...