Gần 400 học sinh Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh đã có dịp giao lưu với PGS-TS Phan Bảo Ngọc, nhà thiên văn học, người xây dựng ngành Kỹ thuật không gian đầu tiên tại Việt Nam. Bài nói chuyện của ông về những nghiên cứu trong lĩnh vực không gian, vũ trụ nhưng lại có ứng dụng rất quen thuộc trong thực tế đời sống đã được học sinh đón nhận một cách hào hứng.

Những điều thú vị trong NCKH mà nhà thiên văn học này giới thiệu cũng gợi không ít tò mò, gợi mở cho học sinh. Đó cũng là 1 trong những cách mà ông áp dụng để gieo mầm những nhà NCKH trong tương lai.


Nghiên cứu trên trời để ứng dụng dưới đất

Chiều 15-2, PGS-TS Phan Bảo Ngọc, nhà thiên văn học, Trưởng bộ môn Vật lý, Trường Đại học (ĐH) Quốc tế (ĐH Quốc gia TP.HCM) đã có buổi giao lưu với khoảng 400 học sinh Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh.

Trong buổi giao lưu, PGS-TS Phan Bảo Ngọc đã có bài nói chuyện về một số nghiên cứu và ứng dụng trong thực tiễn cuộc sống, bao gồm: tổng quan về khoa học và công nghệ không gian, đặc biệt là ứng dụng của công nghệ vệ tinh; công nghệ định vị (nguyên lý và các ứng dụng trong đời sống); công nghệ viễn thám (nguyên lý và các ứng dụng trong quan sát môi trường, quản lý tài nguyên, biến đổi khí hậu và an ninh quốc phòng); dữ liệu lớn (các khái niệm cơ bản, các ứng dụng trong đời sống xã hội).

PGS-TS Phan Bảo Ngọc cũng giới thiệu về chương trình đào tạo ngành Kỹ thuật không gian của Trường ĐH Quốc Tế. Đây chính là ngành học mà PGS-TS Phan Bảo Ngọc đã tham gia xây dựng. Theo đó, Trường ĐH Quốc Tế là trường đầu tiên trong cả nước mở ngành học này nhằm đào tạo kỹ sư kỹ thuật không gian. Chương trình đào tạo hoàn toàn bằng tiếng Anh, tập trung ở 2 mảng chính là: công nghệ định vị, công nghệ viễn thám. Bên cạnh đó, ngành học cũng đào tạo 1 phần về dữ liệu lớn và ứng dụng của dữ liệu lớn (trong đó có ứng dụng của dữ liệu lớn trong kinh doanh).

Theo ông Ngọc, mặc dù tên gọi là ngành Kỹ thuật không gian nhưng trên thực tế những kiến thức của ngành này lại được ứng dụng nhiều trong các lĩnh vực của đời sống hiện nay như: ứng dụng công nghệ vệ tinh, công nghệ định vị trong lĩnh vực quy hoạch đô thị, quản lý giao thông, môi trường...; khai thác dữ liệu lớn trong kinh doanh…

Trong buổi giao lưu, PGS-TS Phan Bảo Ngọc đã nhận được rất nhiều câu hỏi của học sinh liên quan đến các lĩnh vực, công nghệ mà ông giới thiệu. Điều đó cho thấy những nghiên cứu và ứng dụng trong các lĩnh vực: công nghệ định vị, công nghệ viễn thám, dữ liệu lớn khá hấp dẫn đối với nhiều học sinh.

Mục tiêu cốt yếu là giúp học sinh phát triển năng lực cá nhân

Ngay từ khi còn học THPT, PGS-TS Phan Bảo Ngọc đã thích tìm tòi, học hỏi và làm quen với nghiên cứu khoa học (NCKH). Ông thường tự tìm đọc thêm những quyển sách về các NCKH hoặc về tấm gương của các nhà khoa học. Khi lên đại học, ông bắt đầu làm những dự án nghiên cứu nhỏ dưới sự hướng dẫn của các thầy cô. “Khi đó mình cứ tập trung tìm tòi, mày mò. Các thầy cô để cho mình tự tìm tòi, đề xuất trong quá trình nghiên cứu. Thực ra, những công trình nghiên cứu đó không có giá trị nhiều về mặt khoa học nhưng có giá trị nhiều để cho 1 sinh viên học hỏi, hiểu ra bản chất của nghiên cứu là gì”, ông chia sẻ.

Là người làm công tác NCKH và công tác trong lĩnh vực giáo dục nên PGS-TS Phan Bảo Ngọc rất quan tâm đến các sân chơi NCKH dành cho học sinh, trong đó có cuộc thi Khoa học kỹ thuật. Theo ông, nếu học sinh thực sự quan tâm đến NCKH thì sân chơi này rất tốt cho các em.

Thầy Ngọc bày tỏ: “Đây có thể nói là nền tảng ban đầu để tạo nên những nhà khoa học, những chuyên gia trên nhiều lĩnh vực sau này cho đất nước. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý đến cách thức tổ chức, chấm thi, trao giải sao cho cuộc thi thực sự khuyến khích học sinh phát triển được năng lực cá nhân, không biến cuộc thi của học sinh thành cuộc thi của người lớn”.

Theo PGS-TS Phan Bảo Ngọc, điều quan trọng là giáo viên phải khuyến khích học sinh tham gia cuộc thi này với tâm thế của 1 người đam mê tìm tòi, khám phá, nghiên cứu chứ không phải vì mục đích thắng thua. “Chúng ta cần quan tâm xem các em học hỏi được gì, tiến bộ như thế nào trong quá trình tham gia cuộc thi chứ không phải là giải thưởng”, ông Ngọc chia sẻ.

Để dẫn dắt học sinh làm quen với NCKH, đầu tiên cần đặt ra 1 bài toán, 1 vấn đề, gợi mở trí tò mò của các em. Nếu học sinh thật sự quan tâm và muốn giải quyết vấn đề đó theo cách riêng của mình thì khi đó nhà trường, thầy cô sẽ hỗ trợ các bằng nhiều cách. Chẳng hạn như hỗ trợ kinh phí, giao dự án nghiên cứu với những nhiệm vụ cụ thể đồng thời hướng dẫn các em thực hiện. Hoạt động này cần phải được nhà trường tổ chức một cách có hệ thống.

Trong quá trình học sinh NCKH, nếu có những vấn đề vượt ra ngoài kiến thức chuyên môn của thầy cô thì thầy cô nên kết nối học sinh với các thầy cô khác, thậm chí kết nối với giảng viên các trường đại học, các nhà nghiên cứu, các chuyên gia để các em được hướng dẫn thêm.

“Tuy nhiên cũng cần lưu ý, học sinh nên thực hiện nghiên cứu trong khoảng thời gian ngắn vì các em cần ưu tiên cho việc học tập. Những vấn đề chưa thể giải quyết được thì giáo viên khuyến khích để học sinh tiếp tục nuôi dưỡng, hướng tới giải quyết trong tương lai, trong hành trình tiếp theo ở những bậc học cao hơn. Điều đó phần nào sẽ giúp các em nuôi dưỡng đam mê đối với NCKH”.