Hướng tới Ngày Pháp luật Việt Nam 09/11/2025: Bài 6: Phòng thân bằng roi điện, dao găm hoặc đốt pháo nổ cho vui có vi phạm pháp luật không?

Nhiều người mặc định "vũ khí" là súng, là đạn, là những thứ thuộc về quân đội. Đây là một hiểu lầm tai hại. Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ (Luật số 14/2017/QH14) đã định nghĩa một phạm vi rộng hơn rất nhiều. Cụ thể gồm:
1. Vũ khí: Bao gồm vũ khí quân dụng (súng, bom, mìn...); vũ khí thể thao (súng trường hơi, súng săn...); và đặc biệt là vũ khí thô sơ. Đây là nơi người dân dễ vi phạm nhất. Vũ khí thô sơ được định nghĩa là "vũ khí có cấu tạo, nguyên lý hoạt động đơn giản... bao gồm: dao găm, kiếm, giáo, mác, thương, lưỡi lê, đao, mã tấu, côn, quả đấm, quả chùy, cung, nỏ, phi tiêu".

2. Vật liệu nổ: Đây là nhóm nguy hiểm nhất, có khả năng sát thương và hủy diệt trên diện rộng. Bao gồm thuốc nổ (như TNT, C4...), mìn, kíp nổ... và cả các "tiền chất thuốc nổ" (các hóa chất có thể dùng để chế tạo vật liệu nổ). Pháp luật nghiêm cấm tuyệt đối mọi hành vi sản xuất, tàng trữ, sử dụng vật liệu nổ trái phép (trừ các đơn vị đặc thù được cấp phép như quân đội, khai thác mỏ...).
3. Công cụ hỗ trợ: Đây là nhóm "đồ chơi" người dân mua bán "chui" nhiều nhất để "tự vệ". Nó bao gồm: Súng bắn điện (roi điện), súng bắn hơi cay, súng bắn đạn cao su, bình xịt hơi cay, gậy ba khúc (dũ ba khúc), gậy cao su...
4. Pháo: Theo Nghị định 137/2020/NĐ-CP, cần phân biệt rõ:
Pháo nổ (bị cấm hoàn toàn): Là loại pháo "khi sử dụng gây ra tiếng nổ" (pháo bánh, pháo dây, pháo diêm, pháo trứng...). Mọi hành vi sản xuất, mua bán, tàng trữ, sử dụng loại này đều là bất hợp pháp.
Pháo hoa (được phép có điều kiện): Là loại pháo "khi sử dụng tạo ra hiệu ứng âm thanh, ánh sáng, màu sắc trong không gian, không gây ra tiếng nổ" (que hàn, ống phun hoa...). Người dân được phép sử dụng loại này, nhưng chỉ được mua từ các tổ chức, doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng (như nhà máy Z121).
Pháp luật quy định rõ: Cá nhân (trừ lực lượng chức năng thi hành nhiệm vụ) tuyệt đối không được phép sở hữu, tàng trữ, sử dụng vũ khí quân dụng, công cụ hỗ trợ và pháo nổ. Đối với vũ khí thô sơ, việc sở hữu cũng bị cấm, trừ khi dùng để trưng bày, gia bảo và phải khai báo.
Những hành vi “tưởng vô hại” và cái giá đắt bất ngờ
Thực tế cho thấy, vi phạm không xuất phát từ tội phạm có tổ chức, mà từ chính nhận thức sai lệch của người dân.
1. "Thủ" dao, kiếm, mã tấu để... phòng thân
Hành vi thường gặp: Thanh thiếu niên cất giấu dao găm, dao bấm, mã tấu trong cốp xe, trong người. Lý do đưa ra luôn là "để phòng thân", "để tự vệ".
Hậu quả pháp lý:
Hành chính: Chỉ riêng hành vi "Tàng trữ, cất giấu... vũ khí thô sơ" mà không phải để gây án, bạn đã có thể bị phạt tiền từ 3.000.000 đến 5.000.000 đồng (theo Điều 7, Nghị định 144/2021/NĐ-CP). Nếu mang theo người, mức phạt còn cao hơn.
Hình sự: Đây mới là "bản án" thực sự. Khi có mâu thuẫn, xô xát, việc bạn có sẵn vũ khí trong tay chỉ cách hành vi "Cố ý gây thương tích" (Điều 134 BLHS) hoặc "Giết người" (Điều 123 BLHS) một cái chớp mắt. Sự "phòng thân" này chính là hành vi chuẩn bị công cụ, phương tiện phạm tội, là tình tiết tăng nặng. Tệ hơn, nếu tàng trữ số lượng lớn hoặc có tổ chức, bạn có thể bị truy cứu Tội chế tạo, tàng trữ... vũ khí thô sơ (Điều 306 BLHS), với mức phạt tù từ 03 tháng đến 07 năm.
2. Mua bán roi điện, bình xịt hơi cay trên mạng
Hành vi thường gặp: Phụ nữ, sinh viên, tài xế xe ôm công nghệ... lén lút đặt mua roi điện, bình xịt hơi cay, gậy ba khúc qua các trang mạng xã hội để "tự vệ" khi đi đường vắng.
Hậu quả pháp lý:
Hành chính: Công cụ hỗ trợ là "hàng cấm" tuyệt đối với cá nhân. Hành vi "Sử dụng trái phép công cụ hỗ trợ" bị phạt tiền từ 10.000.000 đến 20.000.000 đồng. Hành vi "Mua, bán, vận chuyển, tàng trữ" CCHT cũng có mức phạt tương tự (Điều 11, NĐ 144).
Hình sự: Tương tự vũ khí thô sơ, nếu bạn tàng trữ (dù chỉ 1 cái roi điện) hoặc sử dụng gây thương tích, bạn sẽ bị truy cứu Tội tàng trữ, sử dụng trái phép công cụ hỗ trợ (Điều 306 BLHS).
3. Đốt pháo nổ "cho vui", buôn pháo lậu kiếm lời
Hành vi thường gặp: Dịp Tết, nhiều người (nhất là ở vùng nông thôn) vẫn tìm cách mua pháo nổ về đốt "lấy may", "cho có không khí". Nhiều người vì lợi nhuận mà buôn bán, vận chuyển pháo từ biên giới về.
Hậu quả pháp lý:
Hành chính: Chỉ cần "Sử dụng các loại pháo, thuốc pháo trái phép", bạn sẽ bị phạt tiền từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng (Điều 7, NĐ 144).
Hình sự: Đây là cái bẫy chết người. Pháo nổ được xem là "hàng cấm".
Nếu buôn bán, tàng trữ từ 6 kilôgam (kg) pháo nổ trở lên, bạn sẽ bị truy cứu Tội buôn bán, tàng trữ hàng cấm (Điều 190, 191 BLHS). Mức phạt khởi điểm là từ 100 triệu đồng hoặc phạt tù từ 01 đến 05 năm.
Nếu số lượng đặc biệt lớn (từ 120kg trở lên), mức phạt có thể lên đến 15 năm tù. Đã có rất nhiều bản án nghiêm khắc chỉ vì vài chục kg pháo lậu.
4. "Chế" thuốc nổ đánh cá, khai thác đá trái phép
Hành vi thường gặp: Đây là hành vi cực kỳ nguy hiểm, thường thấy ở các vùng quê, vùng biển. Người dân dùng mìn, thuốc nổ (thường là trộm cắp từ các công trường hoặc tự chế) để đánh bắt thủy sản (hủy diệt) hoặc khai thác khoáng sản (đá, vàng...) trái phép. Một số thanh thiếu niên hiếu kỳ còn học cách chế tạo "bom" từ lưu huỳnh, KClO3... mua trên mạng.
Hậu quả pháp lý: Đây là mức xử lý nặng nhất.
Hành chính: Chỉ riêng hành vi "Sử dụng trái phép vật liệu nổ" (như dùng mìn đánh cá) đã bị phạt tiền từ 20.000.000 đến 40.000.000 đồng (Điều 11, NĐ 144).
Hình sự: Đây là lằn ranh không thể vượt qua. Bất kể số lượng, hành vi này gần như ngay lập tức bị truy cứu Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng... vật liệu nổ (Điều 305 BLHS). Khung hình phạt khởi điểm là tù từ 01 đến 05 năm. Nếu gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe cho người khác, phạt từ 03 đến 10 năm tù. Nếu làm chết 01 người, mức phạt là 07 đến 15 năm tù. Nếu làm chết 03 người trở lên, mức phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình.
Ngoài ra, hành vi dùng mìn đánh cá còn cấu thành thêm Tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản (Điều 242 BLHS).
Không có “vùng xám” cho sự an toàn
Pháp luật nghiêm cấm tuyệt đối các vật dụng trên không phải là vô cớ. Một con dao găm không chỉ để "phòng thân", nó là khởi nguồn của án mạng. Một bình xịt hơi cay có thể dùng để tự vệ, nhưng cũng có thể dùng để cướp giật. Một quả pháo nổ không chỉ "vui tai", nó có thể gây bỏng, gây cháy, gây mất an ninh trật tự nghiêm trọng.
Sự thiếu hiểu biết (vô ý) không bao giờ là lý do để miễn trừ trách nhiệm pháp lý. Khi bạn quyết định mua một roi điện hay "thủ" một con dao, bạn không phải đang bảo vệ mình, mà đang tự đẩy mình vào rủi ro trở thành tội phạm. Cái giá phải trả không chỉ là tiền phạt, mà là tương lai, là tự do, là sự an nguy của chính những người xung quanh bạn.
Bốn điều cần khắc cốt ghi tâm
Để không biến mình thành tội phạm bất đắc dĩ, mỗi người dân cần:
1. Nói không tuyệt đối với pháo nổ: Dù với bất cứ lý do gì. Nếu gia đình muốn có không khí, hãy tìm mua đúng loại pháo hoa không nổ của các đơn vị được Bộ Quốc phòng cấp phép (Nhà máy Z121) và sử dụng đúng hướng dẫn.
2. Hiểu đúng về "tự vệ chính đáng": Tự vệ không đồng nghĩa với việc bạn được phép mang vũ khí. Pháp luật chỉ cho phép bạn phòng vệ trong tình thế cấp thiết, bằng những phương tiện, vật dụng thông thường (tay không, gậy gộc...) tương xứng với mức độ tấn công. Việc bạn "chuẩn bị sẵn" vũ khí trong người luôn bị coi là tình tiết bất lợi trước pháp luật.
3. Chủ động giao nộp: Nếu bạn đang cất giữ (do cha ông để lại, nhặt được, hoặc lỡ mua) bất kỳ loại vũ khí thô sơ, công cụ hỗ trợ nào (kiếm, dao găm, roi điện...), hãy tự nguyện và ngay lập tức giao nộp cho cơ quan Công an xã, phường gần nhất. Đây là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm, thể hiện sự thành khẩn và ý thức pháp luật.