Trong nhiều năm qua, mỗi dịp lễ tết, sự kiện trọng đại của đất nước, những phạm nhân trong các cơ sở giam giữ lại có cơ hội được xét giảm án, tha tù trước thời hạn có điều kiện. Đây là chính sách nhân đạo của Nhà nước, tạo cơ hội cho những người phạm tội có quá trình cải tạo tốt sớm được về nhà.
Giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện là một chính sách nhân đạo được quy định tại Bộ luật Hình sự năm 2015 nhằm thực hiện chủ trương đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội. Hầu hết các trường hợp được xét giảm án, tha tù đều đủ điều kiện và đảm bảo đúng quy định pháp luật.
Cán bộ tại Trại tạm giam B5, Công an tỉnh hướng dẫn phạm nhân các điều kiện để được tha tù, giảm án
Cán bộ tại Trại tạm giam B5, Công an tỉnh hướng dẫn phạm nhân các điều kiện để được tha tù, giảm án
Tuy nhiên, trong quá trình xét giảm án, tha tù, các cơ quan chức năng đã gặp một số khó khăn, vướng mắc và cần có giải pháp tháo gỡ. Một số trường hợp bị mất cơ hội được giảm án do chưa thực hiện đủ trách nhiệm dân sự trong bản án. Điển hình như trường hợp anh T.V.N. (46 tuổi, ngụ TP.Biên Hòa) đang chấp hành án phạt tù tại Trại tạm giam B5, Công an tỉnh. Sau khi xét thấy có đủ điều kiện được giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù, Hội đồng xét, đề nghị giảm thời hạn chấp hành án phạt tù của Trại tạm giam B5 đã lập hồ sơ đề nghị Hội đồng Thẩm phán TAND tỉnh giảm án cho anh. Tuy nhiên, sau khi kiểm tra hồ sơ xét giảm án của anh T.V.N., Hội đồng Xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù của TAND tỉnh đã không chấp nhận với lý do anh T.V.N. chưa thực hiện 1/2 trách nhiệm bồi thường dân sự cho bị hại mà quyết định ở bản án tòa đã tuyên.
Ngoài ra, cũng có một số trường hợp sau khi được xét giảm án, tha tù nhưng bị Viện KSND cấp cao tại TP.HCM kháng nghị giám đốc thẩm vì có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật về tình tiết phạm tội nhiều lần. Đơn cử như trường hợp phạm nhân A.T. (39 tuổi, ngụ tại H.Trảng Bom) bị xử phạt 18 tháng tù về tội đánh bạc. Vào năm 2020, A.T. được TAND tỉnh ra quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện. Sau đó, năm 2021, Viện KSND cấp cao tại TP.HCM đã kháng nghị đề nghị Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại TP.HCM hủy quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với trường hợp của A.T. vì không được coi là phạm tội lần đầu. Sau đó, TAND cấp cao đã hủy quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với phạm nhân A.T. và yêu cầu tiếp tục thi hành án theo quy định.
Cần phối hợp chặt chẽ của các cơ quan liên quan
Theo Chánh án TAND tỉnh, thời gian qua, do có sự phối hợp chặt chẽ trong việc lập hồ sơ xét giảm án nên không có trường hợp nào tòa án đề nghị bổ sung hồ sơ đề nghị giảm thời gian chấp hành án; cũng không có phạm nhân không được xét giảm án do hồ sơ có vi phạm hoặc thiếu sót trong khâu lập hồ sơ. Tuy nhiên, trong thực tiễn xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù đối với phạm nhân vẫn còn tồn tại sự khác nhau giữa cơ quan đề nghị và quan điểm của Hội đồng xét giảm án về mức giảm thời hạn chấp hành án phạt tù.
Cụ thể, theo khoản 2, Điều 7 Thông tư liên tịch số 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC ngày 15-5-2013 có quy định: phạm nhân bị phạt tù từ 30 năm trở xuống, mỗi lần có thể được giảm từ 1 tháng đến 3 năm. Do mức giảm án có khoảng cách quá dài, trong khi điều kiện xếp loại chỉ dựa trên mức tốt, khá, không có hướng dẫn cụ thể theo tiêu chuẩn nên dẫn đến các cơ quan không thống nhất trong việc áp dụng pháp luật.
Đại tá Trần Anh Sơn, Phó Giám đốc Công an tỉnh cũng cho biết, trong các đợt xét tha tù trước thời hạn có điều kiện, vẫn còn một số trường hợp không được TAND tỉnh chấp nhận. Bởi lẽ, theo TAND viện dẫn một số quy định của pháp luật về việc khi xét tha tù trước thời hạn có điều kiện phải xem xét thận trọng, chặt chẽ để bảo đảm việc tha tù không ảnh hưởng đến an ninh trật tự (ANTT), an toàn xã hội, đặc biệt là đối với các trường hợp phạm tội về ma túy, ngoan cố, chống đối, côn đồ, tái phạm nguy hiểm. Do đó, theo nhận định của tòa án thì những trường hợp này chưa được giảm án, vì nhận thấy họ còn có thể gây mất ANTT địa phương và cần có thêm thời gian để cải tạo, giáo dục. Tuy nhiên, điều này lại mâu thuẫn với xác nhận của các địa phương nơi phạm nhân sẽ về cư trú là nếu họ được tha tù trước thời hạn có điều kiện thì sẽ không gây ảnh hưởng đến tình hình ANTT tại địa phương.
Do đó, tại buổi giám sát của Đoàn giám sát chuyên đề của Ủy ban Tư pháp Quốc hội vào sáng 10-4, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Võ Văn Phi đã đề nghị các cơ quan, đơn vị liên quan cần có quy chế phối hợp để thực hiện công tác giảm án, tha tù được chặt chẽ, rõ ràng, phù hợp. Đồng thời, kiến nghị Đoàn giám sát của Ủy ban Tư pháp Quốc hội cần có giải pháp tháo gỡ, hướng dẫn bằng văn bản đối với những khó khăn, vướng mắc trong công tác giảm án, tha tù để địa phương có căn cứ thực hiện công tác đúng quy định pháp luật.
