Để đáp ứng nhu cầu “lao động tri thức”

​Trong tương lai, thị trường lao động cần lượng lớn người lao động thuộc nhóm “lao động tri thức”. Để đáp ứng yêu cầu này, người lao động không chỉ cần đào tạo qua trường lớp mà còn phải tự tích lũy kiến thức, kinh nghiệm và kỹ năng mềm cần thiết.

Năm 2020, kinh tế toàn thế giới chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19. Việt Nam dù nằm trong số ít các nước kiểm soát tốt đại dịch này nhưng cũng không tránh khỏi tổn thất. Tuy nhiên, bên cạnh những thách thức bao giờ cũng kèm theo cơ hội. Thị trường lao động của Việt Nam trong thời gian tới hứa hẹn sẽ có nhiều khởi sắc.

Theo ThS Trần Anh Tuấn, Phó chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM, khi nền kinh tế vượt qua được giai đoạn suy thoái do đại dịch, doanh nghiệp sẽ cần một lực lượng lao động. Tuy nhiên, đó không phải là những lao động phổ thông mà phải được đào tạo bài bản với chi phí cạnh tranh, có thể thực hiện hiệu quả các đơn đặt hàng lớn cho các sản phẩm công nghệ cao và trung bình.

Bên cạnh đó, các hiệp định thương mại tự do, cộng đồng kinh tế ASEAN khiến cho thị trường lao động trở nên sôi động hơn. Lao động được tự do di chuyển, tạo nhiều cơ hội việc làm, nhất là với lao động có kỹ năng, ngoại ngữ. Trước hết, có 8 ngành nghề lao động trong các nước ASEAN được tự do di chuyển trong khối gồm: kế toán, kiến trúc sư, nha sĩ, bác sĩ, kỹ sư, y tá, vận chuyển và nhân viên ngành Du lịch. Dòng dịch chuyển lao động có trình độ cao của các nước trong khu vực sẽ chiếm lĩnh các vị trí việc làm đòi hỏi trình độ cao đối với thị trường lao động trong nước.

Mặt khác, trong quá trình hội nhập, thị trường lao động phát triển với yêu cầu tăng cường nhanh về số lượng, chất lượng nguồn nhân lực. Cơ cấu nguồn nhân lực đã và đang chuyển dịch phù hợp với quá trình hội nhập.

“Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và tiến trình cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tác động của khoa học công nghệ ngày càng mạnh mẽ, sức lao động của con người sẽ có nguy cơ bị thay thế bởi các quá trình tự động hóa và robot. Trong khi đó, chúng ta lại đang có sự thiếu hụt lớn về nhân lực ngành công nghệ kỹ thuật, nhóm ngành chủ lực. Máy móc trong nhà máy đang cần người làm việc có những kỹ năng mới để vận hành. Đó là “lao động tri thức”, bao gồm cả lực lượng công nhân có thể vận hành máy móc tự động hóa, giải quyết các sự cố mà robot không thể làm thay”, Ths Trần Anh Tuấn nhận định.

Tại Đồng Nai, những năm gần đây, số lượng học sinh tốt nghiệp THCS tham gia học trung cấp nghề không ngừng tăng. Tuy nhiên, có khoảng 30% trong số này bỏ cuộc giữa chừng. Thay vì việc chỉ quan tâm tới bằng cấp như trước đây, các doanh nghiệp đang quan tâm tới tay nghề, trình độ thực tế và thái độ làm việc của người lao động. Học trung cấp là một trong những con đường ngắn và phù hợp với năng lực nhiều em để có một nghề nghiệp và thu nhập ổn định. Đồng thời, các em vẫn có cơ hội học tiếp lên cao đẳng và đại học sau này.

Tất nhiên, bước vào học nghề, những học viên, nhất là các em vừa hoàn thành THCS sẽ phải đối mặt với một số khó khăn như: Học vấn thấp phải nỗ lực cao; sức khỏe hạn chế nên gặp khó khăn khi học các nghề đòi hỏi tiếp cận kỹ thuật công nghệ, chuyên môn cao... Một thách thức đáng kể khác là cần trang bị thêm kỹ năng mềm, kỹ năng khởi nghiệp để học xong có đủ kiến thức, kỹ năng, thái độ để tự tin bước vào thị trường lao động.

Ths Trần Anh Tuấn cho biết: “Thị trường lao động luôn cần nguồn nhân lực rất đa dạng có nghề thuộc các cấp bậc: đại học, cao đẳng, trung cấp, sơ cấp. Do đó, mỗi học sinh, thanh niên cần căn cứ vào năng lực, sở trường và điều kiện của bản thân để chọn trường học phù hợp. Bằng cấp nghề nghiệp sau này mà mỗi người có được phải gắn liền với kiến thức văn hóa phổ thông và đi đôi với giỏi nghề, có giá trị hành nghề. Có như vậy các bạn trẻ mới đứng vững được trong thị trường lao động”.

Sự đa dạng ngành nghề và phát triển nhanh các doanh nghiệp vừa và nhỏ là môi trường thu hút lao động là sinh viên tốt nghiệp ra trường còn thiếu kinh nghiệm và kỹ năng nghề. Các bạn trẻ phải hiểu rằng, động lực và kế hoạch nghề nghiệp của mỗi người phải xuất phát từ trong chính bản thân các bạn. Người khác có thể khuyến khích, động viên nhưng chính bạn là người phải hành động để đạt được những điều mình mong muốn.

Có 5 tiêu chuẩn cơ bản mà nguồn nhân lực qua đào tạo cần phải đạt được để nhanh chóng có việc làm sau khi tốt nghiệp. Đó là: năng lực thực hành nghề chuyên môn; kỹ năng mềm, đặc biệt là kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm; tính kỷ luật, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm lao động; năng lực ứng dụng tin học và sử dụng tốt một ngoại ngữ; hiểu biết cụ thể về thị trường lao động, nhu cầu việc làm, điều kiện làm việc - tuyển dụng và pháp luật lao động.