Nhơn Trạch là địa phương được biết đến với rất nhiều ngôi nhà gỗ cổ có giá trị về mặt kiến trúc đã và đang được lưu giữ và bảo tồn. Đó là ngôi nhà cổ từ đường họ Đào (xã Phú Hội); nhà cổ ông Phan Văn Cải (xã Hiệp Phước); nhà cổ ông Nguyễn Ngọc Khánh (xã Phước Thiền)...
Để lưu giữ được những giá trị văn hóa truyền thống của cha ông để lại có một phần đóng góp không nhỏ của các thế hệ con cháu trong gìn giữ từng nét chạm khắc, đến những viên ngói ngả màu... góp phần lưu dấu thời gian, làm giàu đẹp thêm cho vốn văn hóa của dân tộc.
Nhà cổ họ Đào, xã Phú Hội, H.Nhơn Trạch luôn được các thế hệ con cháu gìn giữ, tôn tạo và phát huy trong đời sống hiện nay
Từ lưu giữ dấu xưa…
Di tích nhà cổ họ Đào tọa lạc tại ấp Phú Mỹ II, xã Phú Hội, H.Nhơn Trạch. Cuối thế kỷ XIX, gia tộc họ Đào đã trở thành một “phú gia” của vùng đất Phú Hội. Họ nức tiếng trong vùng với những vựa lúa đầy ắp, những đồi cây ăn trái sum suê, những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay qua bao đời khai phá. Đó cũng là thời điểm ông Đào Mỹ Thiền (con trai thứ 4 trong dòng tộc họ Đào) quyết định xây cất ngôi nhà. Trải qua 3 năm xây dựng, ngôi nhà cổ - từ đường họ Đào hoàn thành với tổng kinh phí, vật liệu, công thợ vào loại bậc nhất thời bấy giờ.
Theo người trông coi ngôi nhà cổ hiện tại Đào Mỹ Trí Nhân, năm 1990, khi được gia đình giao cho trông coi nhà, ông đã dỡ mái ngói móc tây (khoảng 1m2) ở những gian buồng nhà trên và nhà dưới để thay thế bằng tấm ngói nhựa trắng để lấy ánh sáng, tạo vẻ thoáng đãng cho những gian buồng. Khuôn viên nhà rộng hiện chỉ rộng khoảng 4 ngàn m2 thay vì trên 5 ngàn m2 như trước đây (1 ngàn m2 đất để làm đường). Tiện thể, mặt trước ngôi nhà, ông xây tường rào bao quanh bằng lưới B40 luôn. Nhà cổ luôn được các thế hệ con cháu họ Đào nâng niu, gìn giữ như một tài sản vô giá.
Ở Nhơn Trạch nhiều ngôi nhà cổ được xây dựng cách đây 100 năm đã trở thành nhà thờ họ hoặc từ đường, được kế truyền đến thế hệ đời thứ ba, thứ tư thậm chí đến đời thứ năm tính từ khi được khởi dựng. Phần lớn các ngôi nhà cổ không bọc kín trong tường mái mà thường mở hướng thông thoáng, hài hòa với cảnh quan thiên nhiên, nhà thoáng với vườn rộng, ngõ đẹp. Nhà được tạo bởi hệ thống các cột, kèo, xiên, đòn tay, rui, xà… nối với nhau bằng những mộng, chốt trong thế liên hoàn vững chãi trước nắng, gió, mưa. Các gia đình, dòng họ đều rất có ý thức giữ gìn thông qua việc cải tạo, duy trì những phong tục truyền thống để trao truyền cho những thế hệ mai sau.
Bà Phượng - người trông coi, gìn giữ nhà cổ của ông Mã Văn Tảo (xã Phước Thiền) cho biết: “Hiện nay nhà cổ được gia đình sử dụng làm nhà thờ của dòng họ Mã ở Nhơn Trạch, nơi con cháu họp mặt vào các dịp lễ, Tết. Những dấu tích của cha ông đi trước vẫn được giữ nguyên vẹn. Khi ba tôi sống ông rất coi trọng các nghi lễ thờ cúng và luôn nhắc nhở con cháu phải giữ gìn ngôi nhà cũng như những phong tục, nền nếp cha ông truyền lại”.
Đến phát huy trong đời sống hiện tại
Theo những người trông coi nhà cổ, hiện nay đời sống công nghiệp, quá trình đô thị hóa đã làm thay đổi ít nhiều phong tục, tập quán của người dân nơi đây. Điều này đã ảnh hưởng đến tư duy, suy nghĩ của nhiều người trẻ về những việc thờ tự thiêng liêng. Phần vì ai cũng có công việc bên ngoài, một số thanh niên trẻ hiện nay có khi cả năm chỉ ghé về nhà vào duy nhất ngày giỗ, ăn vội vàng cùng gia đình một bữa cơm rồi lại tất bật đi.
Nhìn tổng thể, những ngôi nhà cổ ở Nhơn Trạch đang nằm lạc lõng giữa những ngôi nhà hiện đại cao tầng, nhà ống, những phòng trọ chen chúc. Tuy nhiên, không vì thế mà những dấu tích văn hóa xưa cũ của cha ông bị lãng quên. Trong những ngôi nhà cổ hơn100 năm tuổi ấy luôn được các thế hệ con cháu nâng niu, gìn giữ như một thứ tài sản vô giá. Hàng năm, các nhà cổ trên địa bàn huyện đón tiếp rất nhiều đoàn khách trong và ngoài nước tới tham quan, học tập, nghiên cứu kiến trúc cổ của dân tộc.
Trưởng phòng Văn hóa - thông tin H.Nhơn Trạch Bùi Minh Tuấn cho biết, nếu không bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 thì hoạt động tham quan, tìm hiểu nhà cổ trên địa bàn huyện diễn ra sôi nổi. Vượt lên những giá trị về vật chất, những ngôi nhà cổ vẫn ở Nhơn Trạch đang lưu giữ và duy trì truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Đây cũng là kho tư liệu quý để người trẻ tiếp cận gần hơn và hiểu hơn về văn hóa của vùng đất Nhơn Trạch. Qua đó, gìn giữ, bảo tồn, phát huy và lan tỏa trong đời sống hiện nay.
Hòa Bình
