Ngăn ngừa học sinh, sinh viên bị lừa trên mạng

Nhận diện các chiêu lừa đảo

Thời gian qua, Công an tỉnh Đồng Nai và nhiều tỉnh, thành trên cả nước liên tiếp giải cứu nhiều nạn nhân bị "bắt cóc online" - chiêu thức lừa đảo mới nhắm vào học sinh, sinh viên và người trẻ ít kinh nghiệm sống. Các băng nhóm tội phạm thường giả danh cơ quan công an, viện kiểm sát hoặc tòa án gọi điện hù dọa nạn nhân rồi yêu cầu chuyển tiền để "phối hợp điều tra". Một số trường hợp còn bị yêu cầu cách ly, thuê khách sạn hoặc cài ứng dụng lạ nhằm khống chế tinh thần.

Tháng 6-2025, Công an tỉnh Đồng Nai ngăn chặn một vụ lừa đảo "bắt cóc online", tống tiền do các đối tượng lừa đảo trên mạng thực hiện. Nạn nhân là chị M. (sinh viên, ngụ phường Biên Hòa). Sau khi kết bạn qua Zalo với người lạ, chị M. nhận được cuộc gọi video quay mặt một người đàn ông (chưa rõ lai lịch) bị còng tay đang đứng trước những người mặc quân phục công an, bên cạnh còn có thùng hàng chứa tiền và một số bịch nylon nhỏ. Tiếp đó, người đàn ông khai bịch nylon nhỏ là ma túy, đang chuẩn bị đem giao cho chị M.

Đối tượng giả công an này đã đọc rõ các thông tin cá nhân của chị M. và yêu cầu chị chuyển 725 triệu đồng vào tài khoản do anh ta cung cấp để "hợp tác điều tra", khi làm rõ không liên quan sẽ hoàn lại tiền cho chị. Nếu chị M. không làm theo, hoặc tiết lộ cho bất cứ ai về thông tin điều tra này sẽ bị bắt ngay lập tức. Lo sợ, chị M. đã chuyển số tiền theo yêu cầu. Sau đó, nhóm này tiếp tục gọi điện lại, thông báo vừa bắt thêm một nghi phạm mới khai có liên quan đến chị M., buộc chị chuyển thêm 300 triệu đồng, nhưng chị chỉ gom được 87 triệu đồng để chuyển khoản.

2 ngày sau, khi được hẹn đến Thành phố Hồ Chí Minh để nhận lại tiền, trên đường đi chị M. tiếp tục bị đối tượng gọi điện cảnh báo chị đang bị truy lùng bởi băng nhóm tội phạm ma túy. Để bảo toàn tính mạng, các đối tượng yêu cầu chị M. rút sim điện thoại, xóa các ứng dụng liên lạc như: Zalo, Messenger, chỉ dùng Zoom và thuê khách sạn để “ẩn náu”.

Tại khách sạn ở Thành phố Hồ Chí Minh, chị M. tiếp tục làm theo hướng dẫn và cung cấp thông tin đăng nhập các tài khoản mạng xã hội của mình cho nhóm đối tượng. Sau khi chiếm được quyền kiểm soát tài khoản, nhóm lừa đảo dựng màn kịch "bắt cóc", gọi điện cho mẹ của chị M. yêu cầu nộp 300 triệu đồng để chuộc con. Nhận tin, bà V. (mẹ của chị M.) đã đến Công an tỉnh Đồng Nai trình báo. Bằng các biện pháp nghiệp vụ, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh xác định được chỗ chị M. đang ở. Được cơ quan công an giải thích, chị M. mới biết mình bị lừa đảo.

Mới đây, ngày 3-8, Phòng Cảnh sát hình sự Công an Thành phố Hồ Chí Minh cho biết đã giải cứu thành công 2 nam sinh đang tự cô lập mình - các em là nạn nhân của chiêu lừa "bắt cóc online", đồng thời ngăn chặn thiệt hại hàng trăm triệu đồng cho gia đình các em.

Tăng sức đề kháng cho người trẻ

Ngoài chiêu lừa “bắt cóc online”, các đối tượng tội phạm còn “giăng bẫy” bằng nhiều chiêu lừa đảo khác trên môi trường mạng xã hội. Từ những lời mời gọi mua hàng online, nhận quà miễn phí đến các mối quan hệ yêu đương ảo, mạo danh người quen… đều có thể dẫn tới việc mất tiền, bị đe dọa hoặc bị xâm hại về tinh thần.

Theo ghi nhận từ cơ quan công an, các hình thức lừa đảo qua mạng nhằm vào học sinh, sinh viên ngày càng đa dạng và tinh vi hơn. Trong đó, phổ biến nhất là giả danh người thân, bạn bè để mượn tiền, lừa chuyển khoản; giả làm người nổi tiếng để rủ rê đầu tư, mua hàng giá rẻ…; thậm chí, giả yêu qua mạng để chiếm đoạt thông tin cá nhân, hình ảnh nhạy cảm.

Một thủ đoạn lừa đảo mới đang lan rộng là dụ dỗ người dân tham gia các trò chơi “thử thách mạng xã hội”, livestream tặng quà, hoặc đường link khuyến mãi hấp dẫn. Nhiều học sinh, sinh viên vì tò mò hoặc muốn thể hiện bản thân thường dễ bị dụ nhấn vào đường link chứa mã độc hoặc cung cấp thông tin cá nhân. Chỉ vài giây sơ suất, dữ liệu cá nhân, số điện thoại, thậm chí tài khoản ngân hàng có thể bị đánh cắp.

Em N.H.N. (học sinh lớp 11 tại phường Trấn Biên) chia sẻ: “Trên mạng, em thấy rất nhiều người giả làm người quen rồi nhắn tin hỏi mượn tiền, hoặc nói em nhấn vào đường link để “điểm danh nhận thưởng”. May là em đã được thầy cô nhắc nhở ở trường nên biết đó là bẫy”.

Một cán bộ Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao Công an tỉnh chia sẻ: “Các đối tượng lừa đảo rất giỏi đánh vào tâm lý tuổi mới lớn là muốn được chú ý, muốn nổi tiếng nhanh, thiếu cảnh giác. Một khi đã lừa được, các đối tượng còn dụ dỗ nạn nhân tiếp tục làm theo yêu cầu bằng cách đe dọa, khống chế tâm lý”.

Không chỉ mất tiền, nhiều bạn trẻ còn bị tổn thương tâm lý sau khi trở thành nạn nhân của tội phạm lừa đảo. Theo khuyến cáo của các chuyên gia, để học sinh, sinh viên có thể yên tâm học tập, kết nối và phát triển bản thân trên không gian mạng, việc tăng “sức đề kháng” trước các thủ đoạn lừa đảo online là điều cần thiết và cấp bách. Xây dựng một môi trường mạng an toàn không là trách nhiệm của riêng ai, mà cần sự chung tay của cả gia đình, nhà trường, xã hội và chính bản thân người dùng, nhất là các bạn trẻ. Khi các bạn trẻ hiểu rõ ranh giới giữa thế giới thực và ảo, biết cách sử dụng công nghệ một cách thông minh thì những chiêu trò lừa đảo dù tinh vi đến đâu cũng khó có thể đánh lừa được các em.