(CTT-Đồng Nai) - Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tình trạng kháng kháng sinh cao nhất thế giới và rất đáng báo động.

Nguyên nhân dẫn đến kháng kháng sinh

TS-BS Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy (Thành phố Hồ Chí Minh) nhấn mạnh, tình trạng vi sinh vật kháng kháng thuốc đang là 1 trong 10 tác nhân gây tử vong nhiều nhất cho con người.

Không chỉ các cấp của hệ thống chăm sóc sức khỏe sử dụng thuốc kháng sinh không hợp lý mà trong nhiều lĩnh vực khác như nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi và trong cộng đồng cũng đang có tình trạng lạm dụng thuốc kháng sinh.

Tổ chức Y tế thế giới đã xác định vấn đề vi sinh vật kháng thuốc là một trong những vấn đề ảnh hưởng lớn nhất đến sức khỏe con người. Tổ chức Y tế thế giới đã phát động phong trào chống lại tình trạng này. Đây không chỉ là trách nhiệm riêng của các bác sĩ khối truyền nhiễm mà là trách nhiệm chung của toàn ngành y tế, các bộ, ngành liên quan và cả cộng đồng. Bộ Y tế Việt Nam cũng đã xác định phòng chống kháng thuốc là một trong những mục tiêu ưu tiên của ngành y tế nhằm đảm bảo an toàn sức khỏe cho người dân.

Theo TS-BS Lê Quốc Hùng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến gia tăng tình trạng kháng kháng sinh. Về khách quan, các loại vi sinh vật là một sinh vật sống nên thường xuyên biến hóa, đột biến để tạo ra những chủng vi sinh vật mới có khả năng trốn thoát các tác nhân có thể tiêu diệt nó. Đó là thuốc kháng sinh, thuốc chống đông hiện hành.

Nguyên nhân chủ quan là do việc sử dụng thuốc kháng sinh không hợp lý ở khối y tế và nhiều lĩnh vực khác. Một nghiên cứu của Bộ Y tế đã chỉ ra rằng, có đến hơn 90% các bà mẹ Việt đã tự mua thuốc kháng sinh cho con mình uống mà không cần đến chỉ định của bác sĩ.

Tại các cơ sở y tế, mặc dù đã có những quy định rất ngặt nghèo nhưng sự phát triển của vi sinh vật rất phức tạp, làm cho chúng ta có những lúc sử dụng thuốc kháng sinh không phù hợp. Cũng có khi bệnh nhân không dùng thuốc đầy đủ theo liệu trình chỉ định của bác sĩ, tự ý bỏ liều khiến vi khuẩn sống sót. Từ đó làm cho tình trạng kháng kháng sinh ngày càng nhiều và đã trở thành dịch.

Ngoài ra còn có tình trạng người dân lạm dụng thuốc kháng sinh trong sản phẩm nông nghiệp, cụ thể là trồng trọt và chăn nuôi dẫn đến nhiều sản phẩm có dư lượng thuốc kháng sinh khá lớn.

Giải pháp nhằm hạn chế tình trạng kháng kháng sinh

Tình trạng kháng kháng sinh ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của người bệnh. Người bệnh bị nhiễm các loại vi khuẩn này có khả năng gặp biến chứng nặng, thậm chí tử vong cao so với những người không bị kháng kháng sinh hoặc kháng ít. Tiếp đó, làm gia tăng chi phí điều trị và gia tăng áp lực lên công tác quản lý của y tế. Chẳng hạn, một người bệnh nếu không bị nhiễm các vi khuẩn đa kháng thì chỉ cần điều trị khoảng 2-3 ngày trong bệnh viện sẽ cải thiện và được xuất viện. Ngược lại, người bệnh bị kháng kháng sinh nhiều phải điều trị lâu hơn, phức tạp hơn và đôi khi có những biến chứng nặng buộc phải sử dụng những kỹ thuật mới, kỹ thuật cao như: thở máy, lọc máu, chạy ECMO… Từ đó làm tiêu hao nhiều nhân lực, vật lực của ngành y tế.

Một bệnh nhân nếu phải nằm điều trị lâu ngày trong bệnh viện đồng nghĩa với việc người đó bị mất sức lao động, không thể lao động để sản sinh ra của cải, vật chất. Một thống kê của một tạp chí quốc tế uy tín trên thế giới đã xác định Việt Nam là 1 trong 5 nước có chi phí sử dụng thuốc kháng sinh cao nhất thế giới. Như vậy, tình trạng kháng kháng sinh không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người bệnh mà còn ảnh hưởng đến cả ngành y tế và sự phát triển kinh tế - xã hội của cả một quốc gia.

Để hạn chế tình trạng kháng kháng sinh, về luật, hiện đã có nhiều luật, quy định để ràng buộc, chẳng hạn như đối với những thuốc cần phải kê đơn và những thuốc không cần phải kê đơn. Tuy nhiên, thực tế người dân vẫn dễ dàng mua thuốc kháng sinh. Từ năm 2023, Cục Y tế dự phòng và Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế) đã phối hợp với Cục Dược, các bộ, ngành để triển khai nhiều giải pháp mang tính chất pháp lý mạnh hơn. Việt Nam cũng đã ban hành chiến lược tầm nhìn đến năm 2030 và xa hơn nữa đến 2050 về các nhiệm vụ chiến lược để kiểm soát việc sử dụng thuốc kháng sinh trong cộng đồng mà không có đơn của bác sĩ.

Đến nay đã có những hiệu quả bước đầu. Một số hệ thống nhà thuốc lớn như Long Châu đã thực hiện nghiêm các quy định. Nếu người dân không có toa thuốc của bác sĩ thì họ sẽ không bán (đối với những loại thuốc yêu cầu phải có đơn).

Bác sĩ Hùng nhấn mạnh, bất cứ một chính sách nào của nhà nước nói chung và của Bộ Y tế nói riêng cũng rất cần sự đồng thuận, chung tay của người dân. Nếu lạm dụng, sử dụng thuốc kháng sinh vô tội vạ, không đúng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của không chỉ cá nhân người bệnh mà cả cộng đồng, quốc gia. Do vậy, người dân cần biết được hậu quả của vấn đề này, nâng cao kiến thức, thay đổi nhận thức và hành vi, sử dụng thuốc hợp lý, đúng chỉ định của bác sĩ để bảo vệ sức khỏe cho bản thân, tăng cường sức khỏe cho cộng đồng.