(CTT-Đồng Nai) - Việt Nam đang là quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh trên thế giới. Ngày càng có nhiều cặp vợ chồng không muốn sinh và sinh nhiều con bởi áp lực lớn về vấn đề chăm sóc, giáo dục, kinh tế, đời sống xã hội. Nếu không khẩn trương có những giải pháp để tăng mức sinh, ngăn ngừa, ứng phó với già hóa dân số, trong tương lai sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức lớn.

Tuổi thọ trung bình của người dân ngày càng cao

Theo thống kê số liệu, dân số năm 2024 của tỉnh Đồng Nai là hơn 3,3 triệu người. Có hơn 32,6 ngàn trẻ em đã được sinh ra trong năm nay. Số con trung bình của phụ nữ đạt 1,52 con/phụ nữ (dưới mức sinh thay thế là 2,1 con/phụ nữ). Đồng Nai là một trong 21 tỉnh, thành có mức sinh thấp của cả nước. Tỷ số giới tính khi sinh là 108 bé trai/100 bé gái.

Trong số hơn 32,6 ngàn trẻ được sinh ra, có hơn 28,3 ngàn trẻ được sàng lọc sơ sinh. Qua sàng lọc, các bác sĩ đã phát hiện 280 trường hợp có nguy cơ mắc các bất thường bẩm sinh.

Tuổi thọ trung bình của người dân tỉnh Đồng Nai là 76,2 tuổi, cao hơn tuổi thọ bình quân cả nước; 100% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế, được quản lý sức khỏe, được khám, chữa bệnh, được chăm sóc tại gia đình, cộng đồng, cơ sở chăm sóc tập trung; khoảng 95% dân số được quản lý trong hệ thống dữ liệu dân cư.

 
Trước tình trạng mức sinh thấp, chiến lược dân số hiện nay trên cả nước nói chung và tại Đồng Nai nói riêng đã thay đổi từ dân số kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Khẩu hiệu về công tác dân số thay đổi từ “Mỗi cặp vợ chồng chỉ nên có từ 1-2 con” chuyển sang thành “Mỗi cặp vợ chồng nên sinh đủ 2 con”.

 
Thời gian qua, công tác dân số trên địa bàn tỉnh đã cải tiến phương pháp thực hiện: thay Bản tin Dân số và phát triển bằng website Chi cục Dân số tỉnh Đồng Nai; công tác truyền thông được đổi mới về nội dung và hình thức; việc tổ chức thành công Hội thi Tìm hiểu kiến thức về dân số và phát triển đã góp phần nâng cao kiến thức, nhận thức và thay đổi hành vi của những người làm công tác dân số và người dân trong tỉnh.
Ngành Y tế cũng đã phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai mô hình lồng ghép nội dung kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, bình đẳng giới thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, giáo dục sức khỏe sinh sản, phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục, phòng tránh thai ngoài ý muốn cho hơn 11,3 ngàn học sinh tại các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh.
HĐND tỉnh đã thông qua Nghị quyết quy định chính sách khuyến khích, hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt công tác dân số trên địa bàn tỉnh.

 
Nguy cơ già hóa dân số

 
Thống kê của Bộ Y tế, năm 2023, quy mô dân số của Việt Nam là 104 triệu dân, đứng thứ 15 trên thế giới và thứ 3 ở Đông Nam Á. Tốc độ tăng dân số ở Việt Nam là 0,84%. Số lượng và tỷ trọng dân số ở độ tuổi lao động chiếm gần 70%, vẫn đang trong giai đoạn cơ cấu dân số vàng. Chất lượng dân số được cải thiện toàn diện, tuổi thọ trung bình tăng nhanh, từ 65,5 tuổi năm 1993, lên 74,5 tuổi năm 2023, cao hơn nhiều quốc gia có cùng mức thu nhập bình quân đầu người.

Tại hội nghị tổng kết công tác y tế năm 2024, Bộ trưởng Y tế nhấn mạnh, mặc dù đạt được nhiều thành tựu nhưng công tác dân số hiện đang đối mặt với nhiều thách thức. Đó là việc duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc chưa thật sự bền vững, xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp. Tốc độ già hóa dân số nhanh và sẽ sớm bước qua thời kỳ dân số vàng.

 
Trong ngắn hạn, già hóa dân số ảnh hưởng đến cơ cấu lực lượng lao động, từ đó, ảnh hưởng đến tăng trưởng và phát triển kinh tế. Trong dài hạn, già hóa dân số tạo ra các tác động đa chiều, nhiều lĩnh vực từ kinh tế đến an sinh xã hội và văn hóa, đặc biệt là công tác chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi trong tương lai.

Trong năm 2025, Bộ Y tế tiếp tục triển khai các đề án như: Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; điều chỉnh mức sinh phù hợp với các vùng, đối tượng; chăm sóc sức khỏe người cao tuổi… Tiếp tục mở rộng khả năng tiếp cận, sử dụng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục thân thiện với thanh niên. Tăng cường quản lý nhà nước đối với việc cung cấp các dịch vụ phá thai không an toàn.

 
Bộ Y tế sẽ kiện toàn tổ chức bộ máy làm công tác dân số theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu quả. Đẩy nhanh triển khai thực hiện đăng ký dân số và cơ sở dữ liệu quốc gia thống nhất dùng chung, đáp ứng yêu cầu quản lý xã hội; cung cấp số liệu đầy đủ, tin cậy và dự báo dân số chính xác để phục vụ việc lồng ghép các yếu tố dân số trong xây dựng và thực hiện các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội.