Cách đây 62 năm, cuộc nổi dậy phá khám Tân Hiệp của những người yêu nước và các chiến sĩ cộng sản bị đế quốc Mỹ giam cầm đã trở thành sự kiện lịch sử nổi bật, một chiến công vang dội trong thời điểm cuộc kháng chiến đang vô cùng ác liệt. Kỷ niệm 62 năm cuộc nổi dậy phá khám Tân Hiệp năm nay thêm phần ý nghĩa khi tập thể chiến sĩ cách mạng Nhà lao Tân Hiệp được Ðảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Cuộc vượt ngục lịch sử
Theo các tài liệu lịch sử và hồi ký của một số cựu tù chính trị, cuộc nổi dậy phá khám Tân Hiệp chỉ diễn ra trong khoảng 40 phút. Dù có nhiều tổn thất, hy sinh nhưng cuộc nổi dậy ngày 2-12-1956 được đánh giá là một chiến công vô cùng to lớn của những cựu tù Tân Hiệp thời bấy giờ.
Theo Tổng thư ký Hội Khoa học lịch sử tỉnh Trần Quang Toại, khám Tân Hiệp ở Biên Hòa (tức Trung tâm huấn chính Biên Hòa) là một trại giam lớn trong hệ thống hàng trăm nhà tù do Mỹ lập nên ở miền Nam. Ðây được coi là công cụ để thực dân, đế quốc thực hiện âm mưu tiêu diệt, áp bức tinh thần, ý chí bất khuất của những người cộng sản và những người yêu nước, tiêu diệt phong trào cách mạng của nhân dân ta. Khám Tân Hiệp thực chất là trạm trung chuyển để phân loại tù nhân đưa đi các nhà tù Côn Ðảo, Phú Quốc…
Ông Nguyễn Văn Thông (thường gọi là Hai Thông), ngụ phường Quyết Thắng (TP. Biên Hòa) nhớ lại: vào đêm 11-10-1955 trên đường đi công tác, ông bị địch phục kích và bị bắt. Sau hơn 3 tháng tra tấn không “moi” được tin tức gì, đầu năm 1956, địch đưa ông về khám Tân Hiệp, một trong 6 nhà tù lớn nhất của địch ở miền Nam lúc bấy giờ. Ngay từ khi bị địch bắt, ông đã mang trong mình tư tưởng vượt ngục trở về tiếp tục phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân. Vì thế khi địch chuyển từ Gia Ðịnh về giam tại Tân Hiệp, nhất là khi có cấp ủy nhà lao, đồng thời biết được Ðảng ủy có chủ trương vượt ngục, đối với ông như “thuyền cập được bến”.
Sự bố phòng, cơ sở vật chất của Nhà lao Tân Hiệp được coi là bất khả xâm phạm. Toàn bộ khu vực được bao kín 2 lớp kẽm gai, với 9 tháp canh lớn, nhỏ. Mỗi tháp canh có 3 tên lính thường xuyên canh gác. Các tháp canh số 1, 5, 7 được trang bị súng trung liên, một loại vũ khí hiện đại lúc bấy giờ. Cạnh cổng ra, vào là đồn canh lớn và kho súng, có 1 tổ lính bảo an canh gác suốt đêm ngày. Do bị tra tấn, giam cầm dã man, tù chính trị ngày đêm nung nấu ý định vượt ngục để trở về với cách mạng. Từ đó, các tù chính trị tại khám Tân Hiệp đã bí mật hình thành các tổ chức Ðảng, rồi thành lập Ðảng ủy nhà lao. Sau đó, Ðảng ủy đã có kế hoạch vượt ngục. Kế hoạch đã định, ngày 2-12-1956, sau tiếng kẻng của tên lính gác, các tù chính trị đồng loạt xung phong đánh chiếm các mục tiêu quan trọng của nhà lao. Dẫn đầu là gần 100 chiến sĩ tù cách mạng nhằm kho súng phía trước cổng nhà lao ào tới chiếm giữ. Tiếp theo, số tù chính trị khác chạy ra ngoài cổng như làn sóng lớn, xô đổ cả cổng sắt, tỏa về các hướng tìm cơ sở cách mạng.
Trong cuộc vượt ngục, 22 chiến sĩ cách mạng đã hy sinh, giải thoát gần 500 tù chính trị. Các tù chính trị đã trở về cùng đồng đội và nhân dân, tiếp tục hoạt động cách mạng đến ngày đất nước hoàn toàn giải phóng.
Gìn giữ giá trị lịch sử
Bà Trần Thị Hòa, Chủ tịch Hội Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày tỉnh cho biết: Sự kiện phá khám Tân Hiệp là một mốc son chói lọi trong lịch sử đấu tranh cách mạng của nhân dân Biên Hòa. Thắng lợi này đã thể hiện bản chất chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ý chí tự lực tự cường của người cộng sản và yêu nước như “Ngọc trong đá”. Những chiến sĩ cộng sản và người yêu nước khắp miền Nam bị giam giữ ở nhà tù Tân Hiệp mặc dù bị đọa đày, tra tấn, đánh đập, nhưng vẫn nhất quyết không khuất phục, không ngừng đấu tranh theo tấm gương sáng của Bác Hồ “Gian nan, rèn luyện mới thành công”. Dưới sự lãnh đạo của Ðảng ủy nhà lao, các đồng chí đã biến ngục tù đế quốc thành trường học cách mạng, nêu cao khí tiết cộng sản, tập hợp đoàn kết thành một khối thống nhất, đấu tranh không mệt mỏi cho lý tưởng cách mạng. Ðây chính là bài học quý giá và đầy ý nghĩa truyền lại cho các thế hệ mai sau.
Cuộc nổi dậy diễn ra trong bối cảnh kẻ thù Mỹ - Diệm đang ra sức khủng bố phong trào cách mạng miền Nam, càng cho thấy quyết tâm của Ðảng ủy Nhà lao Tân Hiệp trong lãnh đạo và chỉ đạo thực hiện cuộc nổi dậy phá khám đầy bản lĩnh, có phương pháp sáng tạo, linh hoạt và đúng với chủ trương của Xứ ủy miền Nam lúc bấy giờ. Cuộc phá khám Tân Hiệp là kết quả của sự đoàn kết, tinh thần đấu tranh quật cường được hun đúc trong suốt chiều dài đấu tranh gian khổ trong ngục tù, dần biến thành một cao trào có tổ chức, có sự lãnh đạo chặt chẽ của tổ chức Ðảng với quy mô lớn nhất trong lịch sử đấu tranh của Biên Hòa. Do đó, sự kiện phá khám Tân Hiệp là sự kiện có tầm vóc lớn, nó có ý nghĩa chính trị về nhiều mặt. Riêng đối với thị xã Biên Hòa (TP. Biên Hòa ngày nay) cuộc phá khám Tân Hiệp như một tiếng chuông báo hiệu một thời kỳ quyết liệt, bước ngoặt mới từ đấu tranh chính trị sang đấu tranh chính trị - vũ trang.
Bên cạnh đó, cuộc nổi dậy còn là tiếng chuông cảnh tỉnh đối với những ai còn mơ hồ về bản chất thực sự của chế độ Mỹ - Diệm, đồng thời cổ vũ toàn thể cán bộ, đảng viên, quần chúng yêu nước và phong trào cách mạng miền Nam lúc bấy giờ. Ðặc biệt, cuộc nổi dậy phá khám đã giải thoát được 462 cán bộ, đảng viên, quần chúng yêu nước trở về tiếp tục hoạt động cách mạng, thu được 47 khẩu súng. Ðây là nguồn bổ sung quan trọng đối với lực lượng cách mạng ở miền Nam nói chung và cách mạng ở miền Ðông Nam bộ nói riêng trong những ngày đầu chuẩn bị cho phong trào khởi nghĩa vũ trang tiến lên đồng khởi ở miền Nam.
“Địa chỉ đỏ” trong giáo dục truyền thống
Ngày 15-10-1994, Nhà lao Tân Hiệp được Nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử cấp quốc gia. Vào dịp kỷ niệm 60 năm cuộc nổi dậy phá khám Tân Hiệp (2-12-1956 - 2-12-2016), tỉnh Đồng Nai đã khánh thành dự án trùng tu, tôn tạo di tích sau 3 năm xây dựng, tổng kinh phí trên 24 tỷ đồng, trong đó nguồn xã hội hóa gần 3,5 tỷ đồng. Nơi đây ngoài việc lưu giữ các tư liệu lịch sử cách mạng còn trưng bày các kỷ vật, hiện vật và hình ảnh về Đảng ủy nhà lao, các đội xung kích chiến tranh của quân và dân ta trong kháng chiến chống thực dân, đế quốc. Nhà lao Tân Hiệp đã trở thành một trong những “địa chỉ đỏ” giúp người dân và du khách đến Đồng Nai hiểu rõ hơn những chiến công, sự hy sinh anh dũng của các thế hệ cha ông vì độc lập, tự do của dân tộc.
Nguyệt Hà
Tác giả: Cù Thị Thuận
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
Hôm nay
Tổng lượt truy cập
