“Hồi sinh” vùng trà Phú Hội…

​Do nhiều nguyên nhân, sau một thời gian gần như bị mai một, cây trà, thứ đặc sản nức tiếng lâu đời của vùng đất Phú Hội, Nhơn Trạch đang dần hồi sinh trở lại.

 

 Bà Lê Thị Thu, xóm Vườn, ấp Phú Mỹ, xã Phú Hội thu hoạch trà.

 

Theo những người lớn tuổi, nghề trồng và chế biến trà ở vùng đất Phú Hội có từ khi nào thì không ai rõ. Chỉ biết rằng, khi họ lớn lên đã thấy những gốc trà từ vài chục đến hàng trăm tuổi. Hồi đó, nhà ít cũng có vài công, nhiều hơn thì vài chục công, thậm chí cả ha trà. Trà được trồng khắp vườn trước, vườn sau, ven lối đi, có nhà còn trồng nguyên đồi trà. Tổng diện tích trà ở Phú Hội và các khu lân cận lên đến cả trăm ha. Trà trở thành cây trồng chủ lực, là nguồn thu nhập chính cho nhiều gia đình. Trà sau khi thu hoạch được tiểu thương gom bỏ mối tại TP. Biên Hòa, TP. Hồ Chí Minh, thậm chí đưa sang Trung Quốc, người dân không phải lo lắng về đầu ra…

 

Một thời gian sau, trà từ miền Bắc đưa vào, từ Tây nguyên đưa xuống nhiều, giá rẻ nên người trồng trà Phú Hội càng lúc càng khó khăn. Cùng lúc đó, công nghiệp ở địa phương phát triển mạnh nên diện tích cây trà giảm đáng kể, chỉ còn số ít gia đình giữ lại vườn.

 

Khi phần lớn diện tích trà được thay thế bằng những cây trồng, công trình khác, sản lượng trà Phú Hội bán ra thị trường mỗi năm cũng không còn nhiều. Những người sành thưởng thức đồ uống tao nhã này khi sử dụng trà nơi khác mới nhận ra nét đặc trưng riêng biệt của “trà Phú Hội”. Không chỉ người dân địa phương, vào những dịp lễ, Tết, nhiều người từ TP. Hồ Chí Minh hay khách vãng lai đến Phú Hội cũng tìm mua cho được vài kg trà về uống hoặc làm quà. Trà Phú Hội vì thế không đủ bán ra thị trường.

 

Giống trà trên đất Phú Hội thường được gọi là trà quế. Trà quế có đặc điểm lá nhỏ, dài, dày lá và có màu xanh đậm. Dù uống lá tươi hay trà khô đều rất thơm, ngon, vị ngọt và đậm đà hơn hẳn các loại trà khác. Sở dĩ trà Phú Hội có vị ngon đậm đà đặc trưng là bởi phần lớn diện tích trà được trồng trên gò, đồi cao, nơi có mạch nước ngầm chảy thường xuyên nên búp lên đều, ngọn mập, lá không bị héo kể cả mùa khô. Cùng với thời gian, công thức chế biến trà thủ công vẫn được người dân nơi đây lưu giữ nguyên vẹn từ đời này sang đời khác; tất cả các công đoạn đều làm bằng tay, không dùng lò để sấy khô trà, không sử dụng máy vò…

 

 

Khoảng chục năm trở lại đây, cây trà đang dần được hồi sinh trở lại trên vùng đất Phú Hội. Bên cạnh những vườn cây cổ thụ còn lại của một số gia đình, nhiều vườn cây non đang mọc lên ở các ấp Phú Mỹ, Đất Mới, Xóm Hố…

 

Men theo con suối nhỏ, chúng tôi tìm đến vườn trà của bà Nguyễn Thị Lít, 55 tuổi, ở ấp Xóm Hố. Từ chân đồi lên đến đỉnh đồi khoảng chừng 300m được bao phủ bởi màu xanh mướt của trà xen lẫn những cây sầu riêng, măng cụt. Trà Phú Hội ngon là nhờ thổ nhưỡng. Đất đỏ pha sỏi cộng với nguồn nước mạch quanh năm nên lá trà xanh, dày. Trà khô hãm nước sôi có màu đỏ sậm, thơm nức, uống xong ngụm trà đắng đọng lại trong cổ vị ngòn ngọt thơm thơm...

 

Đồi trà của gia đình bà Lít trước đây cũng cả chục công (1 công 1.000m2), nay bà đã gầy dựng lại được 5 công, là một trong những hộ có diện tích trà lớn nhất Xóm Hố thời điểm hiện tại. Trong đó có những cây trà gần cả 100 năm tuổi, cao bằng 2 thân người, thợ hái trà phải dùng ghế cao hoặc thang mới hái được búp non. Giữa đồi trà có một mạch nước ngầm, theo bà Lít đây là 1 trong 3 miệng của Mạch Bà (Mạch Bà là tên gọi của mạch nước ngầm chảy qua khu đồi thuộc ấp Xóm Hố). Trước đây, hầu hết người dân trong vùng đều lấy nước từ miệng mạch về ăn uống, sinh hoạt; hiện nay người dân chỉ dùng nguồn nước này để tưới cây. Điều đặc biệt là, kể cả thời điểm khô hạn nhất trong năm, nước ở Mạch Bà vẫn chảy. Cũng vì có mạch nước ngầm nên cây trồng vùng đất này xanh tốt quanh năm.

 

Để tạo nên hương vị thơm ngon đặc trưng của trà Phú Hội, ngoài yếu tố thổ nhưỡng thì quy trình chế biến, cách pha chế cũng rất quan trọng. Những búp trà non được nông dân ngắt từ sáng sớm, khi sương còn chưa tan hết. Búp sau đó đem phơi chừng 1 - 2 giờ, khi lá vừa teo thì vò để búp trà xoăn lại, vò càng xoăn trà càng giữ được lâu. Vò xong đem trà phơi nắng đến khi khô hẳn. Để làm tăng mùi thơm của trà, người ta trộn một ít lá ren khô (lá ren là một loại lá thơm, phơi khô, thái sợi dùng để uống chung với các loại trà) vào trà, sau đó đem sao (rang) trên chảo gang cho vàng, đổ ra nong, nia chờ nguội, sàng phân loại trà rồi đóng vào từng bịch nylon.

 

Hiện tại, mỗi 1kg trà khô Phú Hội được bán với giá 300.000 đồng, nếu ướp chung với lá ren, hoặc các loại lá, hoa thơm khác thì giá bán khoảng 350.000 đồng/kg. Cũng theo bà Lít, lá ren thơm, nhiều người thích uống chung với trà, nhưng để hương vị của lá thơm hòa quyện được với hương thơm của trà phụ thuộc nhiều vào tay nghề của người làm trà. Nếu sao chưa tới, lá ren không cho mùi thơm, hoặc cho lá ren quá nhiều lại đánh mất mùi thơm của trà. Bà Lít là một trong số người giỏi ướp trà ở Xóm Hố, nhiều người muốn uống trà với lá thơm đều đến nhờ bà định lượng nguyên liệu cho phù hợp, trà của gia đình bà ướp bán ra lúc nào cũng “chạy hàng” hơn sản phẩm của những người khác.

 

Năm 2015, vườn trà của bà Lít thu khoảng 1 tạ trà khô, trừ chi phí, gia đình bà thu lời khoảng 200 triệu đồng. Ngoài trà, bà còn trồng xen nhiều loại cây ăn trái khác như chôm chôm, măng cụt, sầu riêng tăng thêm thu nhập.

 

Bà Lê Thị Thu, 58 tuổi, một người trồng trà ở xóm Vườn, ấp Phú Mỹ cho biết: “Tôi có tổng cộng 8 công trà. Năm rồi thu tương đối khá. Năm nay, “mối” gọi đặt hàng liên tục nhưng tôi chưa nhận lời ai vì chưa chính thức vào mùa (mùa trà rộ từ khoảng tháng 10 âm lịch đến tháng 4 năm sau). Đà này chắc tôi chặt bỏ hết cây tạp trở lại chuyên canh trà như trước đây”. Là người trồng trà lâu năm, bà Thu chia sẻ, để cây trà sống và cho thu hoạch lâu dài, bà tuyệt nhiên không sử dụng phân hóa học, thay vào đó là phân bò hoặc lá cây ủ lâu ngày.

 

So với thị trường, trà Phú Hội hiện có giá gấp đôi các loại trà khác. Trà búp khô bán sỉ với giá 300.000 - 350.000 đồng/kg, trà lá xòe khoảng 150.000 - 180.000 đồng/kg. Nếu tẩm ướp các loại lá, hoa thơm giá bán có thể tăng lên từ 50.000 - 100.000 đồng/kg. Thời điểm cận Tết, hiếm hàng, giá trà có thể tăng gấp đôi.

 

Ông Lê Văn Nương, một người trồng trà ở Xóm Hố cho rằng, trà là cây trồng có giá trị kinh tế, hiện nay tiềm năng hồi sinh cây trà trên vùng đất Phú Hội là rất lớn. Bởi thực tế sản phẩm được ưa chuộng trên thị trường. Thời gian gần đây, nhiều du khách tìm về vùng đất Phú Hội để tham quan và thưởng thức trà, khơi nguồn cho hướng đi mới phát triển kinh tế kết hợp với du lịch, quảng bá sản phẩm địa phương. Điều ông trăn trở là dù diện tích cây trà ở Phú Hội có xu hướng tăng trở lại nhưng vẫn còn rất ít (khoảng dưới 10 ha), không đủ số lượng cung cấp ra thị trường, nhiều người trẻ không mặn mà với trồng cây nông nghiệp…