(CTT-Đồng Nai) - Việc thuê, mượn đất đai của người khác canh tác, sử dụng diễn ra khá phổ biến. Trong đó, không ít người còn thắc mắc, với đất đai có nguồn gốc từ thuê, mượn theo hợp đồng mà cá nhân đang sử dụng đất đã chết thì người thân của họ có được hưởng quyền thuê, mượn đất đó hay không?

Khi người thuê, mượn muốn lập di chúc
Một người dân ở huyện Vĩnh Cửu thắc mắc, ông được một người thân cho mượn 5 sào đất để sản xuất và đôi bên có lập hợp đồng mượn đất trong vòng 10 năm (2020-2030). Do người thân của ông không có nhu cầu sử dụng và cũng không muốn chuyển nhượng khu đất này cho bất kỳ ai nên sau khi hết hợp đồng lần thứ nhất (5 năm), hai bên tiếp tục làm hợp đồng cho ông mượn lần 2 (10 năm).

Ông lo nếu chẳng may ông đột ngột qua đời, các con không hiểu chuyện dẫn tới tranh chấp với chủ đất sẽ gây ra nhiều phiền phức. Vậy ông có được lập di chúc cho con hưởng hoa lợi, lợi tức trên đất hay không?

Tương tự, do thiếu đất sản xuất, một người dân ở huyện Định Quán có làm hợp đồng thuê đất với người cùng địa phương 5 hécta đất trồng cây lâu năm với thời hạn thuê 8 năm (2022-2030). Đầu năm 2025, ông bị bạo bệnh, mất khả năng lao động nên giao lại toàn bộ diện tích đất đã thuê cho con trai út là anh quản lý, đầu tư, canh tác. ông đã lập di chúc để lại quyền thuê toàn bộ khu đất đang thuê, mượn và tài sản, công trình trên đất cho người con trai này. Việc này khiến chủ đất phản đối và cho rằng ông không có quyền làm di chúc để lại quyền thuê đất, hoa màu, công trình trên đất cho con của ông.

Chỉ được quyền thừa kế quyền thuê, hoa lợi trên đất thuê, mượn
Thắc mắc của 2 người trên được luật sư Nguyễn Đức (Đoàn Luật sư tỉnh) giải thích như sau, việc lập di chúc để lại hoa lợi, lợi tức trên đất thuê, mượn cho con chỉ có hiệu lực khi di chúc hợp pháp về chủ thể, đối tượng, hình thức… Đồng thời, khi người thuê đất qua đời và hợp đồng thuê, mượn đất vẫn còn trong thời hạn thuê, mượn thì các con của người thuê, mượn đất mới hưởng quyền tiếp tục thực hiện hợp đồng. Ngược lại, chủ đất có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng và chịu bồi thường cho con của người thuê đất khi đơn phương chấm dứt hợp đồng trước hạn theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015.

“Người thuê, mượn đất chỉ có quyền được lập di chúc hoặc truất quyền hưởng di sản đối với người thân với tài sản có nguồn gốc từ việc đầu tư, khai thác hoa lợi, lợi tức trên đất thuê theo hợp đồng mà các bên đã giao kết” - luật sư Nguyễn Đức lưu ý.

Cũng theo luật sư Nguyễn Đức, cùng là người sử dụng đất, nhưng quyền sử dụng đất (QSDĐ) của chủ đất khác với người thuê đất để sản xuất. Bởi vì, chủ đất mới có quyền yêu cầu Nhà nước cấp sổ đỏ cho mình nếu đất đủ điều kiện cấp sổ đỏ theo đúng quy định; được chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế… Còn người thuê đất chỉ được hưởng quyền khai thác công dụng, hoa lợi, lợi tức trên đất theo hợp đồng thuê đã giao kết với chủ đất, chứ không có quyền định đoạt đối với đất mà mình đã thuê, mượn như chủ đất.
“Luật Đất đai năm 2024 và Bộ luật Dân sự năm 2015 xem quyền khai thác công dụng, hoa lợi, lợi tức trong hợp đồng thuê khoán đất như là tài sản. Cho nên người thuê, mượn đất chỉ có quyền định đoạt những tài sản thuộc quyền sở hữu, sử dụng của mình trên đất theo hợp đồng, không được quyền định đoạt liên quan tới quyền sổ đỏ của chủ đất” - luật sư Nguyễn Đức bày tỏ.